2. An`anaviy qadriyatlarni saralashning ikkinchi davri Islom dinining
tarqalishi bilan bog`liq. Har qanday g`oyalar tizimi o`z davri jamiyatining ijtimoiy
talablari asosida vujudga kelib ijtimoiy taraq-qiyotning keyingi davr ijtimoiy muhit
talablariga javob berolmay qolishi bu hech mubolag`asiz ijtimoiy qonuniyatdir.
Insoniyatga va uning keyingi taraqqiyotini yangi-yangi mezonlar bilan ta`minlagan yozma yodgorligidagi
2. Xalq madaniyati - maxsus tayyorgarligi bo`lmagan shaxslar tomoni-dan
bunyod bo`lgan madaniyat qadriyatlaridir. Xalq ijodining mualliflari, odatda
noma`lumdir. Jumladan, afsonalar, ertaklar, dostonlar («Go`ro`g`li», «Alpomish» va
h.k.), xalq o`yinlari, kuy-qo`shiqlari (laparlar) va boshqa. Ijrosiga ko`ra xalq
madaniyati elementlari yakka (masalan, baxshilar), guruhiy (qo`shiq yoki o`yin ijrosi)
yoki ommaviy (masalan, sayillar, xalq bayramlari) ko`rinishga ega bo`lishi mumkin.
3. Ommaviy madaniyat - XX asr o`rtalarida ommaviy muloqot va axborot
vositalarining jamiyat hayotiga chuqur kirib borishi va barcha ijtimoiy guruhlar
uchun etarli bo`lishi natijasida shakllangan va mohiyatan barcha yoshdagi aholi
uchun tushunarli bo`lgan madaniyat namunalari (ommaviy estrada musiqasi, tsirk va
h.k.) qadriyatlaridir.
Ommaviy madaniyat odatda kiborlar yoki xalq madaniyat qadriyatlariga
nisbatan kamroq badiiy qadrga ega va u ommaviy iste`molga mo`ljallab madaniy
qadriyatlarni ishlab chiqishni ifodalaydi hamda u industrial jamiyatlarga xosdir.
Ommaviy madaniyat barcha odamlarga qaratilgan bo`lib, muttasil ravishda kundalik
hayot uchun ishlab chiqiladi va ommaviy muomala vositalari faoliyatida yorqin
namoyon bo`ladi.
Bundan tashqari madaniy qadriyatlarning 2 xili mavjud: 1. Submada-niyat. 2.
Kontrmadaniyat.
1. Submadaniyat - (lot. atrofida, ostida va madaniyat) - har bir ijtimoiy guruh
va avlodga xos bo`lgan, jamiyatdagi hukmron madaniyatdan farqlanuvchi madaniyat
olami (masalan, yoshlar submadaniyati, milliy guruhlar, qariyalar, jinoiy guruhlar
submadaniyatlari va h.k.). Submadaniyat hukmron madaniyatdan tili, kiyinishi,
odatlar va boshqa jihatlari bilan farqlanadi. YOlg`iz odamlar, sport bilan
shug`ullanuvchilar, tilanchilar, o`g`rilar, kar-soqovlar va boshqa o`z madaniyatiga
egadirlar. Turli ijtimoiy tabaqa vakillari farzandlari ham o`zaro farqlanadilar - ular
turli maktabga qatnaydilar, turli kitoblar o`qishadi va h.k.
