R. X. Maksudov

7.1-rasm.
Friksion uzatmalarni ikki guruhga b o i i s h m um kin. bu uzatish soni 
doimiy b o ‘lgan friksion uzatm alar 
7.1
- 
rasm
ham da uzatish soni 
o 'z g a ru v c h a n boMgan uzatm alar y a ’ni variatorlar 
7.2-rasm.
Uzatm alar 
o ‘qlari o ‘zaro parallel 
(7.1-rasm),
burchak ostida 
(7.2-rasm)
o ‘zaro 
ayqash joylashishi mumkin.
159
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Afzalliklari. 
1. Ishchi y u zan in g oddiyligi. 2.1shlash bir tekis va 
shovqinsiz. 3.Uzatish sonini uzatm ani ishlash jara y o n id a o ‘zgartirish 
m um kinligi. 4. ОЧа yuklanish b o ‘lganda katoklarni o ‘zaro sirpanishi.
Kamchiligi. 
1.Ishchi yuzani siqish uchun m axsus siquvchi m oslam a 
ishlatish. 2.Val tavanchlariga va podshipniklarga katta kuchlarni tasir 
qilishi, shuning uchun val diametrlari nisbatan katta olinadi. 3.K ato k ­
larni o ‘zaro sirpanishi hisobiga uzatish sonini doim iy emasligi.
4. 
K atoklar o ‘zaro sirpanganligi uchun katok yuzlarining tezda 
yyeyilishi.
Is h la tilish i. U zatm alarda harakat shovqinsiz, bir tekisda (magni- 
tafon, va boshqalar) ishlash talab qiladigan, uzatiladigan quvvat nisbatan 
kichik b o ‘lgan, uzatish soni doim iy 
b o ‘lgan friksion uzatm alar 
ishlatiladi.
Variatorlar metall kesuvchi stanoklarda, t o ‘qimachilik, q o g ‘oz 
sanoatida k o ‘tarish-tashish m ashinalarida ishlatiladi.
Friksion uzatm alar uzata oladigan quvvat R = 2 0 k V t gacha b o ‘lib 
katoklarning tezligi V = 2 5
м / с
gacha b o ‘lishi m umkin.
7.2-§. Uzatm aning kinem atikasi
Friksion 
uzatmalarni 
ishlash ja ra y o n id a katoklarning o ‘zaro 
sirpanishi natijasida v2 tezlik, V) tezlikka nisbatan kam b o ‘ladi. 
K atoklarni o ‘zaro sirpanishi sirpanish koeffitsiyenti s yordam ida hisob- 
ga olinadi.
f = 
. Bu koeffitsiyent qiymati s=0.01 ...0 .0 5 eksperim ent y o bli