markaziy asab tizimining charchashini ko‘rsatadi. Quyidagi tajriba ham charchash hodisasini o ‘rganishga imkon beradi. Markazga intiluvchi nervni ta’sirlab, refleks y o ‘qotilsa, so‘ngra markazdan qochuvchi nerv ta’sirlansa, muskul qisqarish bilan javob beradi. Bu tajriba charchashning xuddi markaziy asab tizimida boshlanganligidan guvohlik beradi. Markaziy asab tizimi qo‘zg ‘aluvchanligining o ‘zgarishi. Markaziy asab tizimining yana bir xususiyati shuki, u organizmda ro‘y beradigan o ‘zgarishlarga g'oyatda sezgir boiadi. Organizmda biror o ‘zgarish ro‘y berishi bilan markaziy asab tizimining qo‘zg“aluvchanligi o ‘zgaradi. Gazlar almashinuvi va qon aylanishining andak boisada o ‘zgarishi nerv hujayralarining qo‘zg ‘aluvchanligiga ta’sir etadi. Markaziy asab tizimi kislorodni gavdamizdagi boshqa hamma organlarga qaraganda ko‘proq iste’mol qiladi: itning 100 g bosh miyasi bir minutda 10 ml kislorod oladi: xolbuki, shuncha jigar 10 marta, shuncha muskul esa 22 marta kam kislorodni iste’mol qiladi. Kislorod kirishi 348
kamayganda nerv hujayralari qo‘z g ‘aluvchanligini ju d a tez
y o ‘qotishi, keyinchaJik esa butunlay nobud b oiish i mumkin. Bosh miyaning faoliyati qon aylanishining mutadil borishiga ham b ogiiq . Miyadagi qon aylanishi qisqa vaqt buzilganda ham, miyaning qo‘z g ‘aluvchanligi pasayib va hatto butunlay y o ‘qolib, odam hushidan ketadi. Asosan miyaga ta’sir etadigan ba’zi zaharlar markaziy asab tizimining qo‘zg ‘aluvchanligini o ‘zgartiradi. G ’oyatda kuchli, ta’sir etadigan zahar strixnindir. Strixnir. markaziy asab tizimining qo‘z g ‘aluvchanligini oshiradi. Hayvon organizmiga juda
