Raqamli iqtisodiyotni mamlakatimizdagi roli va ahamiyati

TADQIQOT MATERIALLARI VA METODOLOGIYASI 
“Raqamli iqtisodiyot” atamasi birinchi bo’lib 1995-yilda Don Tepkott muallifligida chop 
etilgan “Raqamli iqtisodiyot: tarmoqli intelekt asrida va’da va xavf-xatar” (The Digital 
Economy: Promise and Peril in the Age of Networked Intelligence) nashrida alohida tushuncha
sifatida istiloh etilgan. Ushbu nashrda raqamli iqtisodiyotning asosiy tarkibiy qismlariga
fundamental innovatsiyalar (yarimo’tkazgichlar, protsessorlar), asosiy texnologiyalar 
(kompyuterlar) va bog’lovchi infratuzilmalar (internet va telekommunikatsiya tarmoqlari) ajratib 
ko’rsatiladi. Raqamli iqtisodiyot ikki xil turli tushunchalarni ifodalash uchun ishlatiladi. 
Birinchidan, raqamli iqtisodiyot – bu rivojlanishning zamonaviy bosqichi hisoblanib, u
ijodiy mehnat va axborot ne’matlarining ustuvor o’rni bilan tavsiflanadi. Ikkinchidan, 
raqamli iqtisodiyot – bu o’ziga xos tushuncha bo’lib, uning o’rganish obyekti axborotlashgan 
jamiyat hisoblanadi. Bugungi shiddat bilan rivojlanayotgan global iqtisodiyot sharoitida raqamli 
iqtisodiyot o’z rivojlanishining boshlang’ich davrida bo’lib, zamonamizning raqamli axborot 
bosqichiga o’tishi atiga bir necha o’n yilni tashkil etadi. 
TADQIQOT NATIJALARI 
Zamonaviy taraqqiyotning keyingi istiqbolida katta hajmli ma’lumotlar bilan ishlash 
texnologiyalari (Big Data), sun’iy intellekt, neyrotexnologiyalar, kvant texnologiyalari, 
buyumlar interneti, robototexnika va sensorika, raqamli elektron platformalar, bulutli va
mobil texnologiyalar, virtual va qo’shimcha reallik texnologiyalari, kraudsorsing, blokcheyn 
texnologiyalari, kriptovalyutalar va ICO, 3D-texnologiyalari singari raqamli texnologiyalar
hal qiluvchi ahamiyat kasb etmoqda. Raqamli iqtisodiyot hozirgi mavjud sohalarning
yarmidan ko’prog’ida beqiyos o’zgarishlar keltirib chiqarishi ta’kidlanmoqda. Jumladan, Jahon 
banki ekspertlari fikricha, tezkor internetdan foydalanuvchilar sonining 10 foizga ko’payishi 
milliy iqtisodiyotlar yalpi hajmini har yili o’rtacha 0,4-1,4 foizga oshirish imkonini beradi. 
Dunyoda raqamli iqtisodiyot o’sishining sur’atlari yiliga deyarli 20 foizni tashkil etmoqda.
Taraqqiy etgan davlatlarda raqamli iqtisodiyotning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 7 foizga 
yetgan. Ular hozirning o’zida raqamli iqtisodiyotning joriy qilinishidan juda katta naf 
ko’rishmoqda. Xususan, Amerika Qo’shma Shtatlari yiliga 400 milliard AQSh dollaridan 
ko’proq raqamli xizmatlarni eksport qilmoqda. Mazkur davlat yalpi ichki mahsulotining 5 
foizidan ko’prog’i bevosita internet va axborot-telekommunikatsiya texnologiyalari bilan bog’liq 
sohalarga to’g’ri keladi. 2025 yilgacha AQSh sanoatni raqamlashtirishdan qo’shimcha 20
trln. dollar daromad olishi kutilmoqda. Bunday iqtisodiy samaradorlik, ayniqsa iste’mol 
tovarlari ishlab chiqarish (10,3 trln. dollar), avtomobil sanoati (3,8 trln. dollar) va logistikada 
(3,9 trln. dollar) yuqori bo’lishi ta’kidlanmoqda. Turli tadqiqotlar natijalari bo’yicha raqamli 
iqtisodiyotning dunyo iqtisodiyotidagi salmog’i 4,5 foizdan 15,5 foizgachani tashkil etadi. Jahon 
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sektorida yaratilayotgan qo’shilgan qiymatning deyarli 
40 foizi va blokcheyn texnologiyalari bilan bog’liq patentlarning 75 foizi Amerika Qo’shma 
Shtatlari va Xitoy Xalq Respublikasi xissasiga to’g’ri keladi. Mamlakatimiz Prezidenti Sh.M. 

---

 
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337 
82 
Mirziyoevning 2020-yil 13-fevral kuni axborot texnologiyalarini rivojlantirishga
bag’ishlangan tadbirda keltirgan statistik ma’lumotlariga muvofiq AQShda raqamli 
iqtisodiyotning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 10,9 foiz, Xitoyda 10 foiz, Hindistonda 5,5 foizni 
tashkil etadi. O’zbekistonda bu ko’rsatkich 2 foizdan ham oshmaydi.