Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

skill-based technological change – SBTC
) deb ataydilar. Bu shubxasiz 
jahon trendidir va shuning uchun ham bu xolatni ta’lim dasturlari hamda rejalarini 
tuzishda hisobga olish kerak bo’ladi. Masalan, 
BCG
konsalting kompaniyasining 
ma’lumotlariga ko’ra, Germaniyada ommaviy robotlahstirish hisobiga 2025 yilga 
kelib 610 ming ish joyi qisqaradi, ammo 960 ta malakali hodimlar talab qiladigan 
yangi ish joylari paydo bo’ladi (
RAEK, NIU BSHE, Ekonomika Runeta RF, str.5
). 

---

513 
Asta-sekin jahon bo’ylab raqamli iqtisodiyot tamoillari
va dasturiy-texnok 
hamda algoritmik vositalari mobil tijoratga o’tish jarayoni amalga oshadi; 
Internet tizimida va raqamli dunyoda oldindan bashorat qilib bo’lmaydigan
va 
kutilmagan ko’rinishdagi firibgarlik va tovlamachilik xolatlari yanaga rivojlanib 
boradi, kompaniyalar esa buning oldini olish uchu katta kuch sarflashlariga to’g’gri 
keladi; 
Sharing economy texnologiyalari 
insonlarning shaxsiy mulkka ega bo’lish 
istagiga ta’sir qila boshlaydi va yoshlar albatta shaxsiy mulikka ega bo’lish 
kerakligidan voz kehca boshlaydilar; 
Ijtimoiy tarmoqlar iste’mol imkoniyatlariga va harid bo’yicha
qarorlar qabul 
qilish jarayoniga tobora ko’proq ta’sir ko’rsata boshlaydilar; 
Virtuallik xizmatlari va bulutli texnologiyalar
biznes uchun tobora ko’proq 
imkoniyatlar yaratib, kompaniyalar ularni o’z faoliyatlariga yanada ko’proq jalb 
qila boshaydiar. Bu esa o’z navbatida information tizimlarning havfsizligi va 
ishnochliligini ta’minlab beradi; 
Kraudsorsong va kraudfanding texnologiyalarining
biznesga kirib kelish 
jarayoni yanada kuchayadi va kompaniyalar jamoaviy fikr va jamoaviy 
mablag’lardan keng foydalangan xolda nafaqat tijoriy, balki ijtimoiy masalalarni 
ham hal qila boshlaydilar; 
Sun’iy intellect va Big Data texnologiyalarining Mashine Learning
asosidagi 
imkoniyatlari kompaniyalarning mijozlarga yo’naltirilganligini ta’minlaydi va 
iste’molchilarning qoniqish darajasini oshiradi; 
Buyumlar interneti
kompaniyalarni kerakli bo’lgan ma’lumotlarni shu zumdayor 
yig’ish, qayta ishlash va tahlil qilish imkoniyati bilan ta’minlaydi. Bu esa insoniy 
faktorning ko’zda tutilmagan nojo’ya ta’sirlaridan qutulishga yordam beradi; 
Virtual va to’ldirilgan voqe’lik texnologiyalari hamda robotlashtirish
ishlab 
chiqarish modellarining tubdan o’zgarishiga juda katta ta’sir qila boshlaydi; 
3D-printerlar
esa ishlab chiqaruvchilarni iste’molchilarga shu qadar 
yaqinlashtiradiki, endi mahsulotlarni individual zakaz bo’yicha kichik partiyalarda 
ishlab chiqarish ham juda foydali bo’lib qoladi; 

---

514 
Kompaniya va tashkilotlarning yangi texnologiyalarni o’zlashtirish jarayoniga 
bog’liq ravishda, ishchi-xizmatchilarning malaka oshirishiga bo’lgan talablar ham 
keskin o’zgaradi va hodimlarning butun umri davomida ta’lim olishi (
Life Long 
Learning
) kerakligi zamona talabi bo’lib qoladi.