peer to peer ) usulida ulangan bir qancha kompyuterlarga yozilgan ma’lumotlardan iborat
jurnal bo’lib, unda istalgan turdagi va ko’rinishdagi ma’lumotlar (
masalan, pul operatsiyalri, kontraktlar, patsientlar yoki mijozlar haqidagi ma’lumotlar, turli ko’rinishdagi bilimlar va boshqalar )
saqlanishi
mumkin.
Blokcheyn
texnologiyalarini amalda qo’llashda ko’pincha
aqlli kontraktlar ( smart contract ) tushunchasi ham ishlatiladi. Aqlli kontraktlarga o’tishdan avval kontrakt nimaligini
eslatib o’tamiz: Kontrakt bu ikki yoki undan ko’p shaxlar orasida qandaydir huquq
yoki majburiyatlarining tuzilganligi, o’zgarganligi yoki tugaganligini aniqlab
beruvchi hujjatdir. Unda qandaydir xodisaning ro’y berishiga olib keluvchi shart-
sharoitlar majmusi aniqlab beriladi.
Aqlli kontrakt esa, real dunyoda yoki raqamli
olamda qandaydir xodisaning ro’y berishiga olib keluvchi shart-sharoitlar
majmusini aniqlab beradigan elektron hujjat - algoritmdir. Aqlli kontraktlarning
amalga oshirilishi uchun insoniy faktorni umuman chetga chiqarib tashlaydigan
markazlashmagan muhit kerak bo’ladi. Agarda aqlli kontraktda biror-bir narsaning
bahosini uzatish yoki ishlatish yoki ko’rsatish zarur bo’lsa, u holda qiymat uzatish
vositasi - kriptovalyutani ishlatish lozim bo’ladi. Masalan, agarda bitkoin
blokcheynida aqlli kontraktni ishlatsak, u quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:
277
Aqlli kontrakt orqali blokcheynda istalgan turdagi ma’lumotlarni yoki ma’lumotlar
majmuasini yoki ma’lumotlar to’plamini saqlay olamiz. Masalan:
Blokcheyn texnologiyalaridan foydalanishga yana bir misol sifatida domen
ismlarining taqsimlangan domenli tizimini ko’rsatishimiz mumkin:
278
Blokchen texnologiyasidan jahon miqyosida foydalanish bo’yicha yana bir qancha
real misollarni quyidagi tasvir orqali tasavvur qilishingiz mumkin:
Blokchen texnologiyasining notarial idoralar ishida ishlatilishiga yaqqol misol esa
quyida infogramma ko’rinishida keltirilgan:
279
Taqsimlangan reestr vositasida buxgalteriya ishini yuritish bo’yicha real mavjud
bo’lgan platformalarga misol sifatida
