Raximjonov Botirning fizika fanidan tayyorlagan Mustaqil ishi Mavzu: Kosmik tezliklar, Galeliyning nisbiylik prinsipi

Toshkent Iqtisodiyot va Texnologiyalari
Universiteti

1-kurs talabasi Raximjonov Botirning fizika

fanidan tayyorlagan

Mustaqil ishi


Mavzu: Kosmik tezliklar, Galeliyning nisbiylik prinsipi.
Kosmik tezlik - jism Yer sunʼiy yoʻldoshi, sunʼiy
sayyora boʻlishi uchun yoki u Quyosh sistemasini
butunlay tark etishi uchun unga beriladigan uchta
eng kichik tezlik. Birinchi Kosmik tezlik
(~ 7,91 km/s) jismning Yer sirtidan nolinchi
balandlikda doiraviy orbita boʻylab harakatlanishi
uchun kerak boʻladigan energiyani ifodalaydi. Tezlik
osha borgan sari jism elliptik orbita boʻylab
harakatlana boshlaydi. Jism ikkinchi Kosmik tezlik
(-11,2 km/s) da Yerga nisbatan parabolik
trayektoriya boʻyicha harakatlanadi.
Ikkinchi Kosmik tezlik dan yuqori tezlikda jism
giperbolik trayektoriya boʻyicha harakatlanadi va u
Yerning tortish kuchini yengib, Quyoshning sunʼiy
yoʻldoshiga aylanadi. Jism Yer sirtida uchinchi
Kosmik tezlik (-16,7 km/s)ni olib, Quyoshga nisbatan
parabola boʻylab harakatlanadi (Yer orbitasi
yaqinida bu tezlik 42,1 km/s ga teng) va Quyosh
sistemasining tortish kuchi doirasidan chiqib ketadi.

Kosmik tezlik kattaliklari Yer atmosferasi qarshiligi,
Yer siqilishi va boshqa ni hisobga olmagan holda
keltirilgan. Kosmik tezlikni barcha osmon jismlariga
nisbatan qoʻllash mumkin. Mas, Oy uchun birinchi
Kosmik tezlik-1,7 km/s, ikkinchi Kosmik
tezlik~2,4 km/s. v1=√gR v2=√2gR v3=√3gRl

Kosmik tezliklar 5 guruhga bo’linadi.

1.Birinchi kosmik tezlik

(shuningdek, atrofdagi tezlik deb ham nomlanadi):

ob'ekt aylanma harakat qilish uchun yer yuzasiga yaqin bo'lgan tezlikni (shuningdek, sun'iy yer sun'iy yo'ldoshining minimal uchish tezligini) anglatadi. O'lchami 7.9km / s - hisoblash usuli V = √ (gR), bu V = kvrt (gR) (g - tortishish tezlashishi, R - sayyoraning radiusi)


2. Ikkinchi kosmik tezlik

(ajratish tezligi deb ham nomlanadi): ob'ekt Yerning tortishish kuchidan to'liq xalos bo'lishi va Yerdan uchib ketishi uchun zarur bo'lgan minimal boshlang'ich tezlikni anglatadi. Hajmi 11,2 km / s

3. Uchinchi kosmik tezlik

(shuningdek, qochish tezligi deb ham nomlanadi):

Yerda quyoshning tortishish kuchidan qochib, quyosh tizimidan uchib o'tish uchun zarur bo'lgan minimal boshlang'ich tezlikni anglatadi. Uning hajmi 16,7 km / s.


4. To'rtinchi kosmik tezlik

To'rtinchi kosmik tezlik Yerdagi qo'zg'atilgan jismlar galaktikaning tortishish kuchidan qutulishi va galaktikadan chiqib ketishi uchun zarur bo'lgan minimal tezlikni anglatadi, taxminan 110-120 km / s, bu talab qilinadigan tezlikni anglatadi. Somon Yo'lining ko'p joylarida navigatsiya uchun. . Agar siz kumush markazining atrofida quyosh tizimining tezligidan to'liq foydalansangiz, minimal tezlik 82 km / s bo'lishi mumkin. Odamlar galaktika haqida ozgina bilishganligi sababli, bu raqam jamoatchilik fikrini shakllantirish uchun uzoq vaqt talab etadi. Somon Yo'lining ko'p qismida talab qilinadigan bo'linish tezligi. To'rtinchi koinotning tezligini umuman qo'lga kiritib bo'lmaydi, chunki kumush yadrosining sifati va radiusini bilib bo'lmaydi.

5. Beshinchi kosmik tezlik

Beshinchi kosmik tezlik deganda Yerdan uchirilgan va mahalliy galaktikalar guruhidan uchib o'tgan kosmik kemaning minimal tezligi tushuniladi. Galaktikalarning radiusi va massasi etarlicha aniq emasligi sababli, ma'lumotlar hajmini aniq bilib bo'lmaydi.

Galilei ning nisbiylik prinsipi.

Galilei nisbiylik prinsipi — Nyutonning klassik
mexanikasida barcha inersial sanoq tizimlarining
fizikaviy teng huquqlilik prinsipi. Bu holat mexanika
qonunlari birday boʻlganida namoyon boʻladi. Biror
inersial sanoq tizimida oʻtkaziladigan har qanday
mexanik tajribalar asosida muayyan tizim tinch
holatda yoki tugʻri chiziqli tekis harakatda ekanligini
aniqlab boʻlmaydi. Bu holatni birinchi boʻlib 1636-
yilda Galileo Galilei aniqlagan.

Moddiy nuqtaning harakati nisbiydir: uning holati,

tezligi, trayektoriyasining shakli ushbu harakat qaysi
inersial sanoq tizimi (sanoq jismi)ga nisbatan
qaralishiga bogʻliq. Shuning bilan birga, klassik
mexanika qonunlari barcha inersial sanoq tizimlarida
birday boʻladi. Mexanik harakatning nisbiyligi va
mexanika qonunlarining turli inersial sanoq
tizimlarida birday bulishi Galilei nisbiylik prinsipi
mazmunini tashkil qiladi.

Matematik jihatdan Galilei nisbiylik prinsipi

mexanika tenglamalarining harakatlanayotgan
nuqtalar koordinatalarini vaqtning ham inersial
sanoq tizimidan boshqasiga oʻtishdagi
almashtirishlarga — Galilei almashtirishlariga
nisbatan invariantligini ifodalaydi (qarang Nisbiylik
nazariyasi).

Shu sababli Galilei almashtirishlarida yuqoridagi

tenglama oʻzgarmaydi. Bu tenglama Galilei nisbiylik
prinsipining matematik ifodalanishidir. Galilei
nisbiylik prinsipi jismlar yoruglik tezligiga nisbatan
ancha kichik tezliklar bilan harakatlangan hol
uchungina oʻrinli. ~ s boʻlgan hollarda Galilei
almashtirishlari Lorens almashtirishlari bilan
almashtirilishi lozim.