Редаксийа щейяти
Yüklə 2,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
190 Həsən bəy Moskvaya gedərək imtahansız Moskva Universitetinin fizika-riyaziyyat fakultə- sinin “təbiyyət” şöbəsinə daxil olur. Beləliklə, dörd illik qaynar Moskva həyatı başlanır. Onu da əlavə edək ki, Tiflis gimnaziyasında olduğu kimi Universitetdə də H.Zərdabi dövlət xər- cinə təhsil alır. Görkəmli ziyalının gənclik dörd ili Moskva Universiteti ilə bağlıdır. O, həmin ali mək- təbdə 1861-1865-ci illər arasında təhsil almışdır. Rusiyadakı maarif və elm mühitinin flaq- manlarından olan Moskva Universiteti, onun böyük, nüfuzlu ziyalı potensialı azərbaycanlı tələbənin həm elmi erudisiyasının genişlənməsinə, zəngin bilik qazanmasına, həm də ictimai baxışlarının, sosial gerçəkliyə, xalqının taleyinə münasibətinin formalaşmasına əsaslı şəkildə təsir göstərir. 1865-ci ilin yayında ali təhsili tamamlayan Həsən bəy vətənə qayıdır və bundan sonra- kı bütün şüurlu ömrünü onun nicatına və tərəqqisinə həsr edir. 1865-ci ilin yayında Mosk- vadan qayıtdıqdan az sonra təxminən sentyabr ayında H.Məlikov Tiflis quberniyasında “Me- jovaya palata” (“Mərz palatası”) idarəsinin 8-ci mejovay komissiyasında işə düzəlir. Komis- siyada işlədiyi bir ildən bir qədər artıq müddət ərzində çoxlu sayda qanunsuzluqlarla rastlaşdı. Bəylərin, mülkədarların, dövlət məmurlarının kəndliləri necə aldatdığının, onların hüquqlarını necə tapdadığının şahidi oldu. Həmin haqsızlıqlara etiraz etdiyinə, rüşvət və təmənna naminə kifayət qədər əyriliyə, qanunsuzluğa yol verən komissiya rəisinin və üzvlərinin işinə mane- çilik törətdiyinə görə o bir çox hallarda komissiyanın işlərinə çağırılmırdı. Çıxarılan qərarla razılaşmayaraq öz etirazını bildirdi. Öz mülahizələrini yazılı şəkildə rəhbərliyə təqdim etdi və buna görə də 1866-cı ilin payızında işdən çıxarıldı. 28 dekabr 1866-cı ildə o, Bakı qəza idarəsinə işə düzəlir. Lakin buradakı mühit və şərait də onu razı salmır. Elə buna görə də iş yerini yenidən dəyişməli olur. Cəmi bir ay sonra, daha dəqiqi 28 fevral 1868-ci ildə Həsən bəy Quba qəzasında barışıq məhkəməsinin katibi vəzifəsinə təyin olunur. Cəmiyyəti çulğalayan sosial ədalətsizlik, qanunsuzluq, rüşvətxorluq, gücsüzün haqqını tapdalamaq tendensiyası burada da gənc məhkəmə katibinin qarşısına çıxır. 1868-ci ilin oktyabr ayının 4-də H.Məlikov Quba qəzası barışıq məhkəməsinin katibi vəzifə- sindən azad edilir. Rəsmi sənədlərdə səbəb kimi göstərilir ki, o, tutduğu vəzifədən məzuniy- yətdən sonra işə qayitmadığına görə azad edilmişdir. 18 noyabr 1869-cu il tarixində H.Zərdabi Qafqaz Təhsil Dairəsinin əmri ilə Bakı realnı gimnaziyasına “təbiət tarixi” fənni üzrə müəllim təyin edilir. Həsən bəy Zərdabi şagirdlərdə təkcə elmə maraq oyatmaqla kifayətlənmirdi. O, eyni zamanda çalışırdı ki, şagirdlər öz xalqlarının gələcək inkişaf perspektivlərini düzgün anlasın- lar, gələcəkdə xalqın azadlığı və maariflənməsi uğrunda mətin mübarizlər kimi yetişsinlər” (3). H.Zərdabi 24 il bundan sonra 1896-cı ilin 19 yanvarında Bakıda azərbaycanlı qız- lardan ötrü təhsil müddəti üç il olan birsinifli məktəb açmaq məqsədilə Bakı qubernatoruna rəsmi ərizə ilə müraciət etdi, lakin ərizəyə rədd cavabı verildi (2). Cəmi bir neçə ay sonra, yəni 1896-cı ilin aprelində Bakı milyonçusu, böyük mesenat, xeyriyyəçi H.Z.Tağıyev Bakıda rus-müsəlman qız məktəbini açmaq xahişi ilə Qafqaz Təhsil Dairəsinə müraciət etdi. Yazdığı ərizədə o, məktəbin bütün xərclərini öz üzərinə götürdüyünü bəyan edirdi. 1897-ci ilin yanvarında Qafqaz Təhsil Dairəsinin müdiri, 1898-ci ildə aprel ayının 24-də isə Rusiya Xalq Maarif Nazirliyi təhsil ocağının açılmasına icazə verdi. Həmin il may ayının 18-də məktəbin xüsusi nizamnaməsi də XMN-nin müdiri Boqolepov tərəfindən təsdiq edildi. Təhsil ocağının tədris proqramının hazırlanmasında H.Zərdabinin məxsusi xidmətləri var idi. |