Refera t mövzu : “Torpaq yosunları ” Işlədi: magistr. E.Ş. Namazov

Əsil yaşıl yosunlar və ya bərabər qamçılılar sinfinə müxtəlif sıralar-volvokslar,xlorokokklar,ulotrikslər,xetaforalar,edaqoniyalar,sifonokladilər,briopsidlər aiddirlər.

Sifonlular sifonal tipli struktur,yəni arakəsməsiz olmaları ilə səciyyələnir.Tallomu iridir,qılafı var,altında sitoplazma yerləşir və orada çoxlu dairəvi xloroplastlar və bir neçə nüvə olur.Çoxalmaları vegetativ və cinsiyyətli gedir.(hetero və izoqamiya) Əksəriyyəti dəniz bitkiləridir.

Torpaqda yaşıl yosunların Chlamidomonodinaceae, Phorourococcaceae, Ulot hrichaceae,Chaetophoraceae,Chlorococcaceae,Scenedesmaceae fəsillərinin nüma yəndələri və müxtəlif qamçılılardan isə Heterosiphonalessırasının n ümayəndəsi bot ridium geniş yayılmışdır.
Diatom yosunlar. Yosunların geniş yayılmış qrupu olub bütün Yer kürəsinin hər yerində-dənizlərdə,şirin sularda və torpaqda geniş yayılmışdır. Bunlara hətta rütubətlı qayalarda da təsadüf oluna bilər. Diatom yosunlar təkhüceyrəli,və ya kolonial orqanizmlər olub,üzərləri mürəkkəb quruluşlu,tərkibində silisium olan hüceyrə qılafı ilə örtülüdür.Bu qlaf biri digərinə geydirilmiş iki qapaqdan ibarət (epitek və hipotek) qutunu xatırladır.Diatom yosunlarda pektin maddəsindən təşkil edilmişdaxili qılaf da vardır.Protoplazma əsas hüceyrənin kənar hissəsində yayılmışvə mərkəz hissədə vakuol yerləşir. Bu yosunlar birnüvəlidir.Hüceyrədə bir iri lövhəşəkilli və ya bir neçə sarı və ya qonur rəngli xromotofor vardır ki,bunun da tərkibində xlorofillər və karotindən əlavə bir sıra ksantofillər ,xüsusilə yaşıl rəngini itirən fukoksantin kimipiq mentlər olur.

Bu yosunlar əsasən vegetativ yolla hüceyrənin ikiyə bölünməsi ilə çoxalır.Bəzi sentriklərin nümayəndələrində iki qamçılı spermatoidlərlə gedən ooqamiya tipli artma, lələklilərdə konyuqasiyaya bənzər cinsiyyətli çoxalma da məlumdur. Bunların həm hərəkətli,həmdə sualtı əşyalara yapışmış hərəkətsi formaları vardır. Diatom yosunların təkhüceyrəli formalarından əlavə koloniya təşkil edən nümayəndələri də nəzərə çarpır.Bunlarda koloniya fərdlərin bir-birindən ayrılmaması nəticəsində əmələ gəlir.Bu orqanizmlər iki sinfə bölünür: Lələklilər-Penntae və sentriklər-Centrcae

Lələklilər sinfinə daxil olan nümayəndələrində uzunsov ikitərəfli simmetrik qapaqlar olur,ikinci sinif isə radial quruluşlu dairəvi qapaqların varlığı,tikişlər,düyüncüklərin olmaması və hərəkətsiz olmaları ilə xarakterizə olunur.

Lələklilər sinfinə Pinnularia,Navicula, Fragillaria,Synedra və digər nümayəndələr daxildir. Sentriklər sinfinin tipik nümayəndəsi Cuclotella-dır.Diatom yosunlar dənizlərdə,okeanlarda üzvi maddələrin toplanmasında mühüm rol oynayır.Bunların zirehindən əmələ gəlmiş dağ suxuru diatomotdən insanlar istilik və səs izolyasiyasında,metalların hamarlanmasında,yeyinti sənayesində süzgəc kimi istifadə edirlər.

ƏDƏBİYYAT SIYAHISI

1. 
   Məmmədov Q.Ş.Xəlilov M.Y. Ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi, Bakı,2005
   
2. 
   Qasımova H.S. Torpaq mikrobiologiyası, Bakı, BDU nəşri, 2007
   
3. 
   İ.P.Babyeva,Q.M.Zenova, Biologiya poçv, M.: İzd-vo Moskv.un-ta , 1983
   
4. 
   Mişustin E.H. ,Emtsev V.T. Mikrobiologiya, M.: Aqropromizdat,1987,
   
5. 
   Əhmədov Ə.R Torpağın biologiyası və ekologiyası-Bakı, BDU,2002
   
6. 
   Əhmədov Ə.R Torpaq, ərzaq məhsulları və sağlamlıq-Bakı, Şirvannəşr,2003