Referat jumíSÍ Tayarlaǵan T. Janiyazov Qabıllaǵan Q. Tilewov Nókis -2022

Kompyuterler payda tariyxı násiller ushın

Birinshi áwlad Kompyuterler (XX ásir 50-60 jıl ). Tiykarǵı element - vakuum tube. Úlken kólemi (170 kvadrat metr maydanı bánt) hám mashinasozlik (30 tonna) salmaǵı.protsessori, yad,: oylap shıǵarıwshılar kompyuter tiykarǵı komponentlerin sheńberin belgilep qoyǵan Kirgiziw-shıǵarıw apparatları. Kompyuter ekinshi áwlad (XX ásir 60 -65 jıl ). Element bazası - yarım ótkeriwshi tranzistorlar. Yad kólemi (magnit końilleri) tezligi 10 ese asdı, 32 ret asdı. transport quralları kólemi hám salmaqlıq kemeytiw, olardıń isenimliligi arttı. múmkinshilik dalneysheesovershenstvovanie programmaların ámelge Algol, FORTRAN, COBOL, jańa programmalıq tiller zárúrli islep shıǵıldı. Bul dáwirde jaratılǵan IO protsessor operatsion sistemaları paydalanıwdı baslaydı. Úshinshi áwlad kompyuterler ((1965-1970 jıl ) integral mikrosxemalar kúni element bazası tranzistordı ózgerdi. Itibarǵa iyelik etiw kompyuterler kólemi, olardıń ma`nisin. Endi bir mashina ústinde bir neshe programmalar paydalanıwıńız múmkin. aktiv programmalardı islep shıǵıw azayadı. Kompyuter (elektron esaplaw mashinası ) -esaplaw hám informaciya máselelerin sheshiw jaroyonida informaciyalarǵa avtomatikalıq qayta islew ushın mólsherlengen texnikalıq qurallarınıń kompleksi.

Kompyuterler qatar belgiler boyınsha túrlerge ajratılıwı múmkin, atap aytqanda :
islew principi;
element qasiyeti ;
wazıypası ;
esaplaw procesiniń shólkemlestirilish usılı ;
ólshemi hám esaplaw quwatı ;
múmkinshilikleri;
programmalardı parallel orınlaw múmkinshiligi boyınsha hám xokazo.
Islew principi boyınsha esaplaw mashinalardı úlken ush gruppaǵa ajıratıw múmkin. Bul úsh túrge bolıwdıń kórsetkishi, ol esaplaw mashinalarda isletiletuǵın informaciyalardıń ańlatılıw forması bolıp tabıladı. Cifrlı esaplaw mashinası (RXM), yamasa kompyuter diskret kóriniste kórsetilgen, anıqrog'i cifrlı formada kórsetilgen informaciya menen isleydi. Analog esaplaw mashinaları, yamasa uzuliksiz esaplaw mashinaları, olar uzuluksiz forma daǵı informaciyalar menen isleydiler, yaǵniy qanday da fizikalıq shama daǵı uzuluksiz qatarǵa iye bolǵan bahalar kórinisindegi (kóbinese elektr kernewi). AXM júdá jón hám paydalanıwǵa qolay ; bul mashinada islewde máselelerdi programmalastırıw ushın ádetde kóp mexnat ta'lab etilmeydi. Máseleni sheshiw tezligi operatordıń xoxishi boyınsha ózgeriwi múmkin hám xoxlagancha joqarı tezlikte ámelge asırıw múmkin (RXM qaraǵanda joqarı ), biraq máseleni sheshiw anıqlıǵı bolsa júdá tómen (salıstırmalı qateligi 2 - 5 % gachan). AXM quramalı logika ta'lab etilmeytuǵın hám quramında differensial teńleme bolǵan matematikalıq máseleler nátiyjeli yechiladi. Elektron AXM ni kóbinese elektron modellestiriwshi mashinası xam dep ataydilar, sebebi máseleni sheshiw ushın olarda izertlew qılınıp atırǵan sistemanıń fizikalıq modeli jaratıladı. Tuwrı, tap sol tiykarda elektron RXM xam tap Sonday ataw múmkin, vaxolangki olarda xam yechiladigan másele modeli jaratıladı, biraq model abstrakt, matematikalıq bolıp tabıladı. DXM (gibrid (gibrid) esaplaw mashinası ), yamasa kombinatsiyalastırılgan esaplaw mashinası, cifrlı hám uzuluksiz formada kórsetilgen informaciyalar menen isleydi. Olar ózinde AXM hám RXM abzallıqların sáwlelengenlestirgen boladı. DXM ni quramalı tez isleytuǵın texnikalıq komplekslerdi basqarıw máselelerin sheshiwde paydalanıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Ekonomikada hám sonıń menen birge ilim xamda texnikada eń kóp paydalaniletuǵın hám tarqalǵan túri bul RXM, ádetde olardı cifrlı ózgeshelikin esletpesten ápiwayı kompyuter dep ataladı. Jaratılıw basqıshı hám element hasası boyınsha kompyuterlerdi shártli túrde áwladlarǵa bólinedi:
1-áwlad, 1950 jıllar : elektron vakuumlı lampalardaǵı EXM;
2-áwlad, 1960 jıllar ; diskret yarım ótkezgishli ásbaplar daǵı EXM (tranzistorlardagi);
3-áwlad, 1970 jıllar ; yarım ótkezgishli kishi hám orta integral sxemalardaǵı kompyuterler (bir qap ishinde júzlegen - mińlaǵan tranzistorlar jaylastırılǵan ). Integral sxema - arnawlı wazıypalar ushın mólsherlengen elektron sxema, ol pútin yarım ótkezgishli kristal retinde orınlanǵan bolıp, ózinde úlken sandaǵı aktiv elementlerdi (diod hám tranzistorlardı ) birlestiradi;
4-áwlad, 1980-90 jıllar ; úlken hám kútá úlken integral sxemalardaǵı kompyuterler, olardıń tiykarǵısı - mikroprotsessorlar (bir kristalda on mıń'lab - millionlap aktiv elementler mavjut). Úlken integral sxemalarda aktiv elemantlar sonshalıq tıǵız jaylastırilganki, 1-áwlad kompyuteriniń barlıq elektron apparatları 100 - 150 m2 maydandı iyelegen bolsa, xozir 1, 5 - 2 sm2 maydandı egallovchi bir mikroprotsessorga jaylastırılǵan. Kútá úlken integral sxemalardaǵı aktiv elementler ortasındaǵı aralıq 0, 032 - 0, 11 mikronni quraydı (salıstırıw ushın, adamdıń shash tolasining qalıńlıǵı bir neshe on mikronga teń).
5-áwlad, házirgi waqıt (2015... ); bir neshe o'nlab parallel isleytuǵın mikroprotsessorlardan shólkemlesken kompyuterler, olar járdeminde bilimlerge qayta islewdiń nátiyjeli sistemaların qurıwǵa múmkinshilik mavjut; parallel quramlı júdá quramalı mikroprotsessorlarda orınlanǵan kompyuterler bir waqtıniń ózinde programmanıń o'nlab izbe-iz kórsetpelerin atqara aladılar.
6 -áwlad hám keyingileri: jalpısına parallellestirilgen hám neyron quram daǵı optoelektron kompyuterler, olarda kóp sanlı quramalı bolmaǵan mikroprotsessorlarning bólistirilgen tarmaqlı bolıp, neyronlı biologiyalıq sistemanıń modeli kabi bolıp tabıladı.
Kompyuterlerdiń xar bir keyingi áwladı óziniń aldınǵı áwladına koefficienttan saldamlı jaqsı kórsetkishlerge iye boladı. Kompyuterlerdiń ónimliligi hám barlıq yadınıń sıyımlılıqı ádetde talayǵana on márte artıq. Wazıypası boyınsha kompyuterlerdi úsh gruppaǵa ajıratıw múmkin
universal (ulıwma máselelerge mólsherlengen);
mashqalaǵa jóneltirilgen;
arnawlılastırılgan.
Universal kompyuterler júdá túrli injinerlik, texnikalıq, ekonomikalıq, matematikalıq informaciya hám sol sıyaqlı máselelerdi sheshiw ushın mólsherlengen. Universal kompyuterlerdiń qásiyetleri quydagilardan ibarat : joqarı ónimlililik; ishlov beriletuǵın informaciyalardıń túrleriniń kópligi: ekilik, onlıq, belgilik - olar úlken aralıqta ózgeredi hám olar joqarı anıqlıqta ańlatpalanadı ; atqarılatuǵın operatsiyalarınıń dizimi keń, arifmetik, logikalıq hám arnawlı ; operativ yad sıyımlılıqı úlken;informaciyanı kirgiziw-shıǵarıw sisteması rawajlanǵan, hár qıylı daǵı sırtqı apparatlardı jalǵawdı támiyinleydi. Mashqalaǵa jóneltirilgen kompyuterler talay tar sheńber degi máselelerdi sheshiw ushın, ádetde texnologiyalıq obiektlerdi hám jaroyonlarni basqarıwǵa, koefficienttan úlken bolmaǵan informaciyalardı jıynaw, dizimnen ótkeriw hám qayta islewge, koefficienttan quramalı bolmaǵan algoritmlarǵa qayta islewge mólsherlengen. Olarda universal kompyuterlerge koefficienttan apparat hám programmalıq resursları shegaralanǵan bolıp tabıladı.

Arnawlılastırılgan kompyuterler málim dárejedegi tar sheńber degi máselelerdi sheshiw ushın yamasa qatiy gruppa funksiyalardı engiziwge mólsherlengen. Kompyuterdi bunday tar yo'naltirilishi olardıń quramın anıq arnawlılastırıwǵa múmkinshilik beredi, islewiniń joqarı ónimliligin hám isenimliligin saqlaǵan túrde olardıń quramalılıǵın hám bahasın saldamlı kemeytiw múmkin. Arnawlılastırılgan kompyuterlerge quydagilarni kirgiziw múmkin, mısalı, arnawlı wazıypalar ushın programmalanıwshı mikroprotsessorlar; ayrıqsha quramalı bolmaǵan texnikalıq apparatlardı hám jaroyonlarni basqarıwdıń logikalıq wazıypasın orınlawshı adapter hám kontrollerler; esaplaw sistemalarınıń bólimlerin moslovchi hám baylanıstıratuǵın apparatlar. Ólshemi hám esaplaw quwatı boyınsha kompyuterlerdi (1. 4-shizma) tómendegi gruppalarǵa bolıw múmkin: kútá úlken (supperkompyuterlar); úlken; kishi júdá kishi (mikrokompyuterlar). Kompyuterlerdiń wazıypaların orınlaw múmkinshilikleri tómendegi muxum texnikalıq-ekonomikalıq kórsetkishler menen baylanıslı : tezligi (waqıt birligi aralıǵinda mashina atqaratuǵın ortasha operatsiyalar sanı menen olshenedi);

kompyuter ishlov júrgizetuǵın sanlardı razryadlıǵı hám ańlatılıw forması ;
yad túrleri hám barlıq yadlardıń tezligi;
informaciyalardı sırtqı saqlaw, almaslaw hám kirgiziw-shıǵarıw apparat túrleri hám tenik-ekonomikalıq kórsetkishleri;
kompyuterlerdiń óz-ara hám bólimlerin jalǵaw xamda baylanıs apparatlarınıń túri hám otırǵızıw qásiyetleri;
kopyuterlarni bir waqıt aralıǵinda bir neshe paydalanıwshı menen islewi hám bir neshe programmanı parallel atqara alıwı (kóp máseleli);
kompyuterde isletiletuǵın operatsion sistemanıń túri hám tenik-ekonomikalıq kórsetkishleri;
programmalıq támiynattıń mavjutligi hám wazıypalarınıń múmkinshilikleri;
1970 jıllarda payda bolǵan kishi kompyuterlerdiń payda bolıwına sebep, bir tárepden elemen tiykarınıń keskin rawajlanıwı bolsa, ekinshi tárepden qatar qosımshalar ushın úlken kompyuterlerdiń resurslarini artıqshalıq etiwi boldı. Kishi kompyuterlerdi kóbinese texnologiyalıq jaroyonlarni basqarıw ushın isletiledi. Olar talay ıqsham hám úlken kompyuterlerge koefficienttan talay arzan. Element tiykarınıń, texnologiyanıń hám arxitekturalıq sheshimlerdiń keyingi jetiskenlikleri sebepli supermini kompyuterlerdi payda bolıwına alıp keldi - olar ólshemi, arxitekturası hám bahası boyınsha kishi kompyuterler gruppaına tiyisli bolsa xam, biraq ónimliligi boyınsha bolsa úlken kompyuterlerge tenlasha alǵan.
1969 jılda mikroprotsessorlarning ixtro etiliwi 1970 jıllarda taǵı bir kompyuterler gruppası - mikrokompyuterlarni payda bolıwına alıp keldi. Áyne mikroprotsessorlarning bar ekenligi mikrokompyuterlarning anıqlap beretuǵın belgisi bolıp qalıwına xızmet etdi. Xozir mikroprotsessorlar barlıq kompyuter gruppalarında isletiledi.


PAYDALANILǴAN ÁDEBIYATLAR
1.Andrew S. Tanenbaum. Computer Networks, Fourth Edition. Publisher; Prentice Hall, 2011y.
2.Olifer V.G., Olifer N.А. Компютерные сети. Принципы, технологии, протоколы. Учебник. - СПб. Питер. 2010.
3.Musaev M.M.Kompyuter tizimlari va tarmoqlari. Toshkent.: Aloqachi nashriyoti, 2013 yil. 8 bob. 394 bet. Oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma.
Internet saytlar:
4.http://fayllar.org
5.http://www.wikipediya.org
6.http://www.kompy.info