Referat Mavzu : Hududlarda fermer xo`jaliklarining iqtisodiy rivojlanish ko`rsatkichlarini modellashtirish

Asem fermer xo’jaligi moliyaviy natijalari to’g’risidagi hisobot (2013 yil. Ming.so’m hisobida)

Ko`rsatkichlar	Satr kodi	O`tkan yilning shu davri		Hisobot davri
		Daromadlar foyda	Xarajatlar zarar
Mahsulot sotishdan tushum	10	5822,4			7541
mahsulot tan narxi	60		4977,3			6505
Sotish xarajatliri	80
Boshqa daromad va xarajatlar	145
Soliq to‘langunga qadar
umumiy moliyaviy natija	170
Foyda solig‘i	180
Hisobot davridagi sof foyda	190	845,1			1036

-jadvalni tahlil qiladigan bo‘lsak mahsulot sotishdan tushgan tushum 2013 yilda 5822,4 ming so‘mni tashkil qilayapti. Xarajatlar esa 4977,3 ming so‘mga teng. O‘tgan yilning shu davriga nisbatan 845,1 ming so‘m daromadga to‘g‘ri kelsa, hisobot davrida 1036 ming. so‘mga to‘g‘ri kelayapti.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida fermer xo‘jaliklar moliyaviy samaradorligini oshirish asosan moliya resurslarini mulk egasining xo‘jalik va tijorat faoliyati uchun zaruriy qismi asosida amalga oshiriladi. Mustaqillik yillarida fermerlar bir qancha huquqlarga ega bo‘ldi, endilikda ular qanday mulk shaklida bo‘lishidan qat‘iiy nazar mustaqil faoliyat yuritib foyda olmoqdalar. Fermalar o‘z ichki imkoniyatlaridan foydalangan holda o‘zining barcha xarajatlarini qoplashga harakat qilmoqda.
Biz tadqiqot olib borgan bitiruv malakaviy ishimizda quyidagi xulosalarni bayon etishni lozim deb topdik:
1.Foyda olmayotgan fermalar faoliyatini davom ettirish ma‘lum bir davrgacha davom etadi, ferma bunday holatda faoliyatini sog‘lomlashtirish uchun
chora-tadbirlar qo‘llay olmaydi, davlat tomonidan belgilangan holda byudjet bilan munosabatlarni amalga oshirish faqat foyda olgan holda amalga oshadi;
2. ferma rentabelligi ferma foyda olgan holdagina yuzaga kelishi ishda o‘rganildi va asoslab berishga harakat qilindi, hozirgi o‘tish davrida rentabelli fermalar ham kam.
3.Hozirgi sharoitda ko‘pchilik fermalar faoliyati foyda va rentabellikka erishishga bog‘liq hisoblanadi. Tadqiqotimizdagi ―Asem‖ fermer xo‘jaligi va uni mol fermasi ham o‘z faoliyatida aktivlarni, shu jumladan zaxiralarni o‘sib borishi kuzatildi.
4.Hozirgi davrda fermer xo‘jaliklar faoliyatini foyda olish bilan tugallanishi yaxshi foyda beradi, lekin hamma fermalar ham foyda olavermaydi, fermalar o‘z foydasini shakllantirishda birinchi navbatda ichki imkoniyatlariga alohida e‘tibor berishi kerak. Ferma o‘z ishlab chiqarishini yaxshi yo‘lga qo‘ysa, ichki zaxiralaridan maqsadli foydalansagina katta yutuqlarga erishadi;
5.ferma foydasini shakllantirish bilan birga hisob kitoblardan keyingi qolgan bir qismini ferma rivojlantirish ko‘proq foyda keltirishga harakat qiladi.
6. Har bir Fermada o‘z faoliyatini amalga oshirish uchun ma‘lum miqdordagi ishlab chiqarish vositalariga, ishlab chiqarishda qatnashmaydigan, ya‘ni mehnat qiluvchilarga madaniy-maishiy xizmat ko‘rsatish vositalariga, pul va hokazolarga ega bo‘ladi.
7. Bu vositalar barchasi ferma mablag‘i hisoblanadi. Bu vositalar ishlab chiqarishni olib borish uchun moddiy vosita bo‘lib xizmat qiladi.
8. Fermalarning o‘z faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan moddiy vositalari va pul mablag‘lari ichida asosiy o‘rinni ishlab chiqarish vositalari tutadi. Ular yordamida zarur moddiy ne‘matlar yaratiladi.
9.Tovar pul munosabatlari mavjud bo‘lgan sharoitda, ayniqsa, bozor sharoitida fermaning ishlab chiqarish vositalari ham mahsulot shaklida, ham qiymat shaklida namoyon bo‘ladi. U qanday shaklda bo‘lmasin, fermer xo‘jaliklar ixtiyorida bo‘ladi, ishlab chiqarish va muomala jarayonlariga xizmat qiladigan moddiy vositalar va pul mablag‘lari ularning ishlab chiqarish mablag‘larini
(kapital)tashkil etadi.
10.Ishlab chiqarish zapaslari arzon baholi va tez eskiruvchi predmetlar, debitorlar, qisqa muddatli moliyaviy quyilmalarning aylanishi tovar oborotiga juda kam bog‘liq. Tovar zapaslarining aylanuvchanligi esa bevosita tovar oborotiga bog‘liq. Bu esa o‘z navbatida har bir aylanma mablag‘larning aylanuvchanligini hisoblashga o‘zgacha yondoshishni talab qiladi va ularning samarasini oshirishning imkoniyatini tezlashtiradi. Shuning uchun har bir aylanma mablag‘ning aylanuvchanligini hisoblashga va uning ma‘lumotlarini umumlashga harakat qiladi.zaxiralaridan maqsadli foydalansagina katta yutuqlarga erishadi;
5.ferma foydasini shakllantirish bilan birga hisob kitoblardan keyingi qolgan
bir qismini ferma rivojlantirish ko‘proq foyda keltirishga harakat qiladi.
6. Har bir Fermada o‘z faoliyatini amalga oshirish uchun ma‘lum miqdordagi ishlab chiqarish vositalariga, ishlab chiqarishda qatnashmaydigan, ya‘ni mehnat qiluvchilarga madaniy-maishiy xizmat ko‘rsatish vositalariga, pul va hokazolarga ega bo‘ladi.
7. Bu vositalar barchasi ferma mablag‘i hisoblanadi. Bu vositalar ishlab chiqarishni olib borish uchun moddiy vosita bo‘lib xizmat qiladi.
8. Fermalarning o‘z faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan moddiy vositalari va pul mablag‘lari ichida asosiy o‘rinni ishlab chiqarish vositalari tutadi. Ular yordamida zarur moddiy ne‘matlar yaratiladi.
9.Tovar pul munosabatlari mavjud bo‘lgan sharoitda, ayniqsa, bozor sharoitida fermaning ishlab chiqarish vositalari ham mahsulot shaklida, ham qiymat shaklida namoyon bo‘ladi. U qanday shaklda bo‘lmasin, fermer xo‘jaliklar ixtiyorida bo‘ladi, ishlab chiqarish va muomala jarayonlariga xizmat qiladigan moddiy vositalar va pul mablag‘lari ularning ishlab chiqarish mablag‘larini (kapital)tashkil etadi.
10.Ishlab chiqarish zapaslari arzon baholi va tez eskiruvchi predmetlar, debitorlar, qisqa muddatli moliyaviy quyilmalarning aylanishi tovar oborotiga juda kam bog‘liq. Tovar zapaslarining aylanuvchanligi esa bevosita tovar oborotiga
bog‘liq. Bu esa o‘z navbatida har bir aylanma mablag‘larning aylanuvchanligini hisoblashga o‘zgacha yondoshishni talab qiladi va ularning samarasini oshirishning imkoniyatini tezlashtiradi. Shuning uchun har bir aylanma mablag‘ning aylanuvchanligini hisoblashga va uning ma‘lumotlarini umumlashga harakat qiladi.
Biz xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, Ferma moliyaviy faravonligini ta‘minlashning tashqi va ichki omillarining eng muhim sharti uning uzluksiz harakatda bo‘lishidir. Ishlab chiqaruvchilar bir vaqtning o‘zida ham ishlab chiqarish vositalarini sotib oladilar, mahsulot ishlab chiqaradigan va uni realizatsiya qilish bilan ham shug‘ullanadilar.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1 Ўзбекистон Республикаси Конституцияси.. Т.: «Ўзбекистон», 2010 й.
2 «Фермер хўжалиги тўғрисида» Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 30 апрель қонуни.
3 «Деҳқон хўжалиги тўғрисида» Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 30 апрель қонуни.
4 Ўзбекистон Республикаси ПФ «қишлоқ хўжалигида ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг энг муҳим йўналишлари тўғрисида». –Тошкент Ж. Ўзбекистон иқтисодий ахборотномаси, 2003 й. № 4. 2-3 бетлар.
5 Ўзбекистон Республикаси ПФ «2004-2006 йилларда фермер хўжаликларини ривожлантириш концепцияси тўғрисида».-«Ўзбекистон овози», 2003 йил, 28 октябрь. O‗zbekiston Respublikasining ―Yer kоdeksi‖.//J. ―Soliq to‗lоvchi‖ jurnаli. 1998. № 7 – 8. – 12 b.
6 O‗zbekiston Respublikasining «Suv va suvdan foydalanish to‗g‗risida»gi qоnuni. //Qishloq xo‗jaligida islohotlarni chuqurlаshtirishga dоir qоnun va me‘yoriy hujjаtlar to‗plаmi. 1-qism. – T.: Shаrq 1998.
7 O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mаhkаmаsining ―MTPlarning moddiy texnika bаzаsini mustаhkаmlаsh haqida‖gi qarori. 1998. – 10 mаrt.
8 O‗zbekiston Respublikasining ―Dehqon xo‗jaligi to‗g‗risida‖gi qоnuni. // Xalq so‗zi. 6 iyun 1998 yil.
9 O‗zbekiston Respublikasining ―Fermer xo‗jaligi to‗g‗risida‖gi Qоnuni (Yangi tаhrirda)// Xalq so‗zi. – 15 оktyabr 2004 yil

10 «Бозор ислоҳотларини чуқурлаштириш ва иқтисодиѐтни янада эркинлаштириш соҳасидаги устувор йўналишларни амалга оширилишини жаддалаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»,. Тошкент ш., 2005 йил 7 июн.

http://hozir.org