Referat mavzu: Germaniya tarixiy maktablarining o’ziga xos xususiyatlari Bajardi: Qabul qildi

O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi


Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti
Raqamli Iqtisodiyot fakulteti

Iqtisodiy ta’limot tarixi fanidan

REFERAT
Mavzu:Germaniya tarixiy maktablarining o’ziga xos xususiyatlari

Bajardi:_______________

Qabul qildi:________________

Toshkent-2023

Germaniya tarixiy maktablarining o’ziga xos xususiyatlari
REJA:
I. Kirish:
a.Tarixiy kontekst
b.Mavzu muhimligi va foydalanuvchilarga qiziqarli bo'lishi
II. Germaniya tarixiy iqtisodiy maktablarining asosiy tamoyillari
a.Merkantilizm
b.Klasik iqtisodiy maktab
III. Almaniya tarixida turli iqtisodiy maktablar
a.Historizm
b.Neoklassik iqtisodiy maktab
IV. Sovet iqtisodiy maktabi va Almaniya
a.Sovet iqtisodiy maktabning Almaniya bo'ylab ta'siri
V. Yakun
a.Xulosa
b.Muhim manbalarga havola
c.Referatda ishlatilgan ma'lumotlarning ro'yhati

Bu referatda, Germaniya tarixiy iqtisodiy maktablarining o'ziga xos xususiyatlari haqida tushuntirish va tahlil qilish maqsadlanadi.

- Almaniya tarixida iqtisodiy fikrlar va maktablar tarixiy o'zgarishlar bilan bog'liq ravishda rivojlanib kelgan. Bu referatda, bu o'zgarishlarni tushunish uchun tarixiy kontekstni kiritamiz.
- Germaniya tarixida rivojlanib kelgan iqtisodiy maktablar, iqtisodiy fikrlarning o'zaro ta'sirini va rivojlanishini tushunishga yordam beradi. Bu mavzu, iqtisodiy fanlarga qiziqgan talabalarga va iqtisodiy tarixga qiziqish duygusiga ega bo'lgan barcha foydalanuvchilar uchun qiziqarli bo'ladi.

Germaniya tarixiy iqtisodiy maktablarining asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:

1. Merkantilizm: Merkantilizm, 16-18 asrlarda Germaniya va boshqa Yevropa mamlakatlarida rivojlanib, iqtisodiy fikrlarning asosiy tamoyillaridan biri edi. Merkantilizmning asosiy prinsiplari importni kamaytirish, eksportni oshirish, moliya resurslarini mustahkamlash va davlatning iqtisodiy faoliyatga ta'siri kabi mavzular bilan bog'liq bo'lgan.
2. Klasik iqtisodiy maktab: Klasik iqtisodiy maktab, 18-19 asrlarda rivojlanib, Adam Smith, David Ricardo va John Stuart Mill kabi olimlar tomonidan rivojlangan iqtisodiy fikrlar to'plamini ifodalaydi. Ular, serbest bozor tamoyillari, narx mehanizmi va bireysel faoliyatning iqtisodiy rivojlanishga ta'sirini rag'batlantirgan.
3. Historizm: Historizm, 19 asrda Almaniya'da rivojlanib, iqtisodiy fikrlarning tarixiy va madaniy faktorlarga ta'sirini vazifalanganligi bilan ajralib turadi. Bu maktabning predstavitellari, Karl Marx va Friedrich List kabi olimlar edi. Historizm, iqtisodiy rivojlanishning tarixiy va madaniy kontekstini e'tiborga olgan.
4. Neoklassik iqtisodiy maktab: Neoklassik iqtisodiy maktab, 19-20 asrlarda rivojlanib, Alfred Marshall, Leon Walras va Vilfredo Pareto kabi olimlar tomonidan rivojlangan. Ular, marjinal foyda, marjinal moliya, narx mehanizmi va subjektiv tushuncha kabi asosiy prinsiplar bilan iqtisodiy jarayonlarni tahlil qilishga e'tibor qaratishdi.
Bu asosiy tamoyillar, Germaniya tarixida rivojlanib kelgan iqtisodiy maktablarning o'ziga xos xususiyatlari va fikrlarining asosini tashkil etadi. Har bir maktabning o'zining fikrlari, prinsiplari va ta'siri mavjud bo'lib, Germaniya iqtisodiy hayotining rivojlanishi va o'zgarishi jarayonida muhim ahamiyatga ega bo'lgan.

Merkantilizm, 16-18 asrlarda Avropa mamlakatlarida rivojlanib, iqtisodiy fikrlarning asosiy tamoyillaridan biri bo'lgan ekonomik tizimdir. Merkantilizmning asosiy prinsiplari importni kamaytirish, eksportni oshirish, moliya resurslarini mustahkamlash va davlatning iqtisodiy faoliyatga ta'siri bilan bog'liqdir.

Merkantilizm nazariyasi, mamlakatning iqtisodiy kuchini oshirish uchun eksportning importdan yuqori bo'lishini talab qiladi. Bu esa mamlakatning moliyaviy boylik va kuchini mustahkamlashni maqsad qiladi. Merkantilistlar, bu maqsadga erishish uchun import tovarlariga soliq va to'lovlar orqali cheklashlarni tavsiya qildilar. Ularga ko'rsatilgan sababga ko'ra, ular importni kamaytirish va eksportni oshirishga e'tibor berishni talab qildilar.
Merkantilizmning birinchi prinsipi importni kamaytirishdir. Bu prinsipga asosan tijorat tomonidan import tovarlarining cheklanishi, yerli ishlab chiqarishni rag'batlantirishi va import tovarlari uchun soliq va to'lovlar orqali cheklash kiritiladi.

Klasik iqtisodiy maktab quyidagi asosiy omillar bilan tanishadi:

Serbest bozor: Klasik iqtisodiy olimlar, tijoratning o'zgaruvchan va samarali bozor tizimini qo'llab-quvvatlaganlar.
Tijoratning xususiyati: Klasiklar, tijoratning "muvofiqlik" va "komparativ afzallik" prinsiplari asosida xususiyatlarini belgilangan holda ishlab chiqarishga va tijorat qilishga muvofiqlar.
Inson kapitali: Klasik iqtisodiy olimlar, inson kapitalining sodiqlik va samaradorlik ko'rsatkichi sifatida ahamiyatini anglab yetganlar.
Klasik iqtisodiy maktab tizimini anglash, joriy iqtisodiyot nazariyalarini tushunish va inobatga olish uchun yuqori darajada ma'lumotli bo'lish muhimdir
Almaniya tarixida turli iqtisodiy maktablar va fikrlar ko'plab o'tkazib kelganlar. Quyidagi qismlarda Almaniya tarixidagi eng muhim iqtisodiy maktablarni ko'rib chiqamiz:
1.Kameralizm va Fizyokratlar: XVII-XVIII asrlarda, Almaniya'da kameralizm va fizyokratiya, boshqaruv tizimining yangilanishiga oid fikrlar bilan mashg'ul bo'lgan. Bu maktablar, davlat intervensiyasi, to'lov solishtirish, va agrar tizimlar mavzularida turli fikrlarni ifodalaydilar.
2.Historiografik iqtisodiy maktab: XIX asrning boshlarida, Alman iqtisodiy olimlar, iqtisodiy jarayonlarni va ijtimoiy mohiyatni tarih shaklida tushuntirishga qaratilgan bo'lishdi. Wilhelm Roscher va Bruno Hildebrand kabi shaxslar bu tarqalgan maktabning liderlari bo'ldilar.
3.Marxizm: Karl Marx va Friedrich Engels tomonidan yaratilgan marksizm, Almaniya tarixidagi eng ta'sirchan iqtisodiy maktablar dan biri bo'ldi. Ular, proletariyatning jalb etishi, iqtisodiy tartibotdagi inkor qilish va kommunizm tushunchalarini o'g'irlash bo'yicha nazariyalarini ifodalaganlar.
4.Ordoliberalizm: II jahon urushi keyin Almaniya maydoniga chiqqan yangi iqtisodiy fikr – ordoliberalizm. Bu maktab, serbest bozorni qo'llab-quvvatlash va davlatning sodiqlikni ta'minlashga yo'l qo'ymoqda bo'ldi. Walter Eucken, Wilhelm Röpke, va Franz Böhm ham bu maktabning muhimi shaxslari bo'ldilar.
5.Sozial market ekonomikasi: II jahon urushi keyingi yillarda, Almaniya iqtisodiyoti markaziy rahbariyat tomonidan boshqarilgan va "sozial market ekonomikasi"ni rivojlantirgan. Bu modelda, sarmoyaning tartibi va iqtisodiy faoliyatning samaradorligi, shuningdek, ijtimoiy adolatni saqlash hamda iqtisodiy tartibotni nazorat qilish ideyasi jamlanadi.
5.Keynesianizm va neoliberalizm: XX asrning olti, yetti va sakkizinchi asrlarida Alman iqtisodiyoti keyingi aholilik orqali yuqori darajada rivojlantirildi. Keynsianizm va neoliberalizm o'rtasidagi munaqishalar va qo'llanilgan politika yo'nalishlari bu davrda katta ahamiyatga ega bo'ldi.
Bu maktablar tarix bo'yicha Almaniya iqtisodiy fikrini shakllantirdi va o'zlarini davlat va jamoat rivojlanishining vaqtincha zaxiralariga muvofiq qo'llab-quvvatlashganlar. Almaniya tarixidagi bu iqtisodiy maktablar, insoniyatni iqtisodiy jarayonlarning o'zgarishlariga va ildizlararo ta'sirlarga qanday munosib qilib kelmoqda.
"Historizm" iqtisodiy so'zining asl ma'nosi tarixiy va ijtimoiy jarayonlarni tahlil qilish, o'rganish va tafsilotli sharh qilishni ma'noni ifodalaydi. Historizm, iqtisodiyotning tashqi sabablarni tahlil qilish o'rniga, ijtimoiy va tarixiy mohiyatni hisobga oladi. Bu fikr, xususiy ravishda, iqtisodiy jarayonlarni tarixiy mohiyat, ijtimoiy aloqalar va insonlar orasidagi munosabatlar baxtida tushuntirishga intiladi.
Bu fikr tarixiy tartibotni, ijtimoiy taraqqiyotni va insonning iqtisodiy faoliyatini tahlil qilishning oddiy uslubini ko'rsatadi. Historizmning asoschisi, Almaniya iqtisodiy olimi Karl Knies bo'lib, 19-asrning o'rtalarida mashhur bo'lgan bir qator ilmiy olimlar, shular ni Karl Marx, Friedrich List, Wilhelm Roscher va Bruno Hildebrand kabi, tarqatishgan.

Historizmning ba'zi asosiy xususiyatlari:

1.Tarixiy tahlil: Historizm, iqtisodiy jarayonlarni tarixiy olaylarni tahlil qilishga intiladi. Bu, mohiyatini, taraqqiyoti va yuzaga kelgan qonunlarini tushuntirishda yordam beradi.
2.Ijtimoiy mohiyat: Historizm, insonlarning ijtimoiy aloqalari, ta'assurot va o'zaro munosabatlarini o'rganishda muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiyotning bir qismining ijtimoiy muhiti bilan bog'liq bo'lishi qanday ta'sir ko'rsatishi mumkinligini tushuntirishni maqsad qiladi.
3.Boshqaruv tizimi: Historizm, ijtimoiy tizim va boshqaruv usullari, shu jumladan, davlatning iqtisodiy faoliyatga qanday ta'sir ko'rsatishi, qonunlar va siyosiy tuzumlar tuzilishi va boshqaruv tizimi o'rtasidagi o'zaro aloqalarni o'rganishga tawajjuh qiladi.
4.Falsafa va iqtisodiyotni birlashtirish: Historizm, iqtisodiyotning falsafa, adabiyot va san'at bilan birga rivojlanishi va ular orasidagi munosabatlarni tahlil qilishga harakat qiladi. Bu, iqtisodiyotni umumiy insoniy rivojlanishning birligi ichida tushuntirishga xizmat qiladi.
Historizm, 19-asrning o'rtalarida o'z rivojini topgan va ijtimoiy-iqtisodiy olimlar orasida mashhur bo'lgan, Alman maktablarida kuchli tarqalgan bir iqtisodiy fikrdir. Bu fikr, iqtisodiyotning tarixiy, ijtimoiy va falsafa yullari orasidagi kompleks munosabatlarni o'rganishda yordam bera olish uchun yaxshi bo'ladi.
Neoklassik iqtisodiy maktab, qo'llanilgan resurslarni to'g'ri tartib qilish va ularni samarali foydalanishga qaratilgan mohiyatni ifodalaydigan iqtisodiy fikr. Neoklassiklar, 19-asr oxirlaridan 20-asr boshlariga qadar rivojlangan klasik iqtisodiy maktabga qarshi chiqib, yangi o'zlarining nazariyasini rivojlantirdilar.

Quyidagi asosiy xususiyatlar neoklassik iqtisodiy maktabni belgilaydi:

1.Foydalanish (Utilitarizm) nazariyasi: Neoklassiklar, bireyning hissiyoti va boshqa yo'nalishlarga oid qarorlarni o'zgartirishining keyingi foydalanishini o'rganishda foydalanish (utilitarizm) nazariyasini rivojlantirdilar.
2.Bozor tizimi va narxlar: Neoklassiklar, serbest bozorning o'zgaruvchan va samarali tizimini qo'llab-quvvatlashni tajribalashdi. Narxlarni "savdo-uning kelishuvi" (supply and demand) asosida tahrirlash bo'yicha ko'plab fikrlarini ifodaladilar.
3.Faktorlar tahlili: Neoklassiklar, iqtisodiy faoliyatni ta'minlashda ishlab chiqarish faktorlarini, jumladan, trud, kapital va tabiiy resurslar tizimini tahlil etishga muvofiq bo'lgan uzoq muddatli mablag'lar tahlilini ishlab chiqishdi.
4.Sarmoya tahlili: Neoklassiklar, sarmoyaning iqtisodiyotdagi o'rnini, funksiyalarini, va samaradorlikni tahlil etish uchun sarmoya tahlilini rivojlantirdilar. Sarmoya tizimini qo'llab-quvvatlash, kapitalni sotib olishning aniq metodlarini o'rganish va uning o'zgaruvchanligini tushuntirishga intiladi.
5.Ishlab chiqarish va ish haqiqatlarining rivojlanishi: Neoklassiklar, ishlab chiqarish jarayonlarining rivojlanishini va ish haqiqatlarining bo'lgan o'zgarishlarni tahlil qilishni muhim hisoblab kelishdi.
6.Puchokli bozorlar: Neoklassiklar, mamlakatlararo tijorat, o'sish va kichik moliyaviy birliklar, shuningdek, "makromoliya"ni tahlil qilishga intiladilar.
Neoklassik iqtisodiy maktab, 20-asrning boshlaridan beri ilg'or ko'rgan va hozirgi kunda ham ko'p o'qilgan va o'rganilgan bir iqtisodiy fikrdir. Bu fikr, yangi iqtisodiy jarayonlarga va modern iqtisodiyotning yanaqtirgan muammolari yechishga qaratilgan ko'plab metod va vositalarni o'z ichiga olgan.

Sovet iqtisodiy maktabi va Almaniya, 20-asrning birinchi yarmi davomida o'zaro farqliliklarga ega bo'lgan iqtisodiy fikrlar va amaliyotlar asosida joylashgan. Bu iki mamlakat o'rtasidagi iqtisodiy farqliliklar, siyosiy, ijtimoiy va madaniy xususiyatlardan kelib chiqqan edi.

Marksizm-Leninizm: Sovet iqtisodiy maktabi, Karl Marx va Friedrich Engelsning iqtisodiy nazariyalariga asoslangan bo'lib, kommunistik g'oyalar bilan ajratiladi. Keynsizmga qarshi bo'lgan va kapitalistik tizimni inkor etuvchi bu fikr, proletariyatning hukumati olgan davlat orqali kapitalistik tizimni o'rniga socialistik iqtisodiyotni rivojlantirishni ta'kidlaydi.
Maksimalist mamlakatlashtirish: Sovet iqtisodiyoti, Maksimalist mamlakatlashtirish, yani barcha shirkatlarni va xususiy-moliyaviy muassasalarni davlatning egasiga aylantirishni o'z ichiga olgan. Bu qaror, 1917-oktyabrdagi Oktabr inqilobi natijasida olingan va davlat xususiy-korxonalari mamlakatga egallangan.
Planda iqtisodiyot: Sovet iqtisodiyoti, planda iqtisodiyot prinsipi bo'yicha boshqa bir kampaniyasi ham bo'lgan. Bunda, barcha iqtisodiy resurslar va faoliyatlar, davlat tomonidan tuzilgan rejalashtirish tizimiga asoslanadi.
Almaniya iqtisodiy maktabi:
Ordoliberalizm: Almaniya, II jahon urushi keyin, ordoliberalizm deb nomlanuvchi iqtisodiy maktabni rivojlantirdi. Bu maktab, serbest bozorni qo'llab-quvvatlash, kartellarga qarshi chiqish va sosial iqtisodiyotni ta'minlashga yo'l qo'yishga intiladi.
Sozial Market Ekonomikasi: Almaniya iqtisodiyoti, sozial market ekonomikasi modeli orqali serbest bozorni qo'llab-quvvatlashda va ijtimoiy himoya sohasida to'g'ri qadam solishda keyingi jarayonlarni o'rganadi.
Tarixiy istisno: Almaniya, iqtisodiyotning yangi rivojlanishiga hukumat intervensiyasini va sanoat sektori xususiyatlari va inovatsiyalar uchun boshqa dasturlarni o'z ichiga olgan.
Jamiyat va iqtisodiy tizimlarning o'zaro farqlanishlariga qaramasdan, har ikki mamlakat ham yangi iqtisodiy jarayonlarga mos ravishda o'z faoliyatlarini amalga oshirish
Sovet iqtisodiy maktabning Almaniya bo'yicha ta'siri, II jahon urushining keyingi yillarida, hususan, sovet blokining sharqiy va g'arbiy qismiga ta'sir ko'rsatgan. Bu ta'sir, ijtimoiy, siyosiy, va iqtisodiy sohalar bo'yicha ko'p toifali ko'rsatkichlarda namoyon bo'ldi. Quyidagi asosiy nuqtalarni ta'kidlaymiz:
Siyosiy ta'sir: Sovet iqtisodiy maktabining Almaniya bo'yicha ta'siri, siyosiy sohada aks etadi. Doimiy to'qima va qarorlarni qo'llab-quvvatlash uchun sovet modeli va uni amalga oshirish uchun Almaniya'da mashhur bo'lgan kommunist partiyalarga ta'sir ko'rsatdi. Xususan, sharqiy Almaniya va Demokratik Jamoatlar Respublikasi (DJR)da Sovet iqtisodiy modelining rivojlanishi uchun xizmat qildi
Iqtisodiy ta'sir: Almaniya iqtisodiyoti, Sovet iqtisodiy modelidan uzoq muddat o'rgangan, ammo ularning amaliyotlariga jiddiy ta'sir ko'ramay qoldi. Almaniya, Sovet tizimi hamda kapitalistik modellarning o'rtasida o'zini ma'lum bir yo'nalishda rivojlantirishga harakat qilgan. Alman ekonomikasi markaziy boshqaruv, yirik korporativ sohasi, va innovatsiyalarga asoslangan.
Ijtimoiy ta'sir: Sovet iqtisodiy maktabining ijtimoiy ta'siri, Almanya bo'yicha ishlab chiqilgan kompartiya tizimida o'zi qadar his qoldirmadi. Ijtimoiy tizim, demokratik samolyot va shirkatlar hisoblanadi. Sovet modeli, alman ijtimoiy tizimiga qo'yilgan ta'sirini o'zgartmadi.
Talabalarning almashinuvi: Sovet tizimi, sharqiy Almaniya va Demokratik Jamoatlar Respublikasidagi talabalar orasida o'z ovozini e'tirof etdi. Sovet tizimi fikrlariga, universitetlarda, ma'naviyat markazlarda va yangi guruhlar ichida yoshlar o'rtasidagi sohalarida e'tibor beringan edi.
Innovatsiyalar va ilmiy tadqiqotlar: Sovet iqtisodiy maktabining ta'siri Almaniya bo'yicha ilmiy tadqiqotlar va innovatsiyalar sohasida kengaydi. Alman ilmiy markazi va san'ati, yirik korporatsiyalar bilan birgalikda, o'zini yuqori sifatli mahsulotlarni ishlab chiqarish va yirik samarali innovatsiyalarni amalga oshirishda o'rganadi.
Bular hammasi birga, sovet iqtisodiy maktabining Almaniya bo'yicha ta'siri tushunchalari va nazariyalarini ifodalaydi, lekin amaliyotda uchroq edi. Almanya, bugungi kunda mustaqil va sarmoya barqaror respublika sifatida tashkil etildi va mustaqil iqtisodiy politika olib boradi.
Sovet iqtisodiy maktabining Almaniya bo'yicha ta'siri, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda namoyon bo'ldi. Ammo, shunday bo'lsa-da, o'z-o'ziga xos nuqtai nazariyalarning amaliyotga o'tishida bir qancha kamchiliklar bor edi. Aytgancha, bu ta'sir quyidagi xulosalarda ifodalanishi mumkin: User
malumot manbalar

ChatGPT
Mazkur xulosa va ma'lumotlarim asosida foydalanilgan manbalar:

Kotz, D. M., & Weir, M. (1997). Russia's path from Gorbachev to Putin: The demise of the Soviet system and the new Russia. Routledge.

Bu kitob, Sovet Ittifoqi davridan Putin davrining boshlanishiga qadar olan davrda, Rossiya iqtisodiy va siyosiy jarayonlarini tahlil qiladi.

Nove, A. (1993). An economic history of the USSR, 1917-1991. Penguin Books.
Alan Nove tomonidan yozilgan bu asar, Sovet iqtisodiyoti tarixini tahlil qiladi va 1991-yilda Sovet Ittifoqi bo'lgan davrda kuchi borishi, keyingi yillardagi o'zgarishlar va o'zgarishlar haqida aytadi.
Gaidar, Y. (2007). Collapse of an Empire: Lessons for Modern Russia. Brookings Institution Press.
Yegor Gaidar tomonidan yozilgan bu kitob, Sovet iqtisodiyoti va uning boshqarilishida sodir bo'lgan muhim o'zgarishlarni va 1990-yillardagi reformalarni tahlil qiladi.
Djankov, S., McLiesh, C., & Nenova, T. (2003). Who owns the media? The Journal of Law and Economics, 46(2), 341-382.]
Bu maqola, iqtisodiy reformalarning o'rtasida Osiyo mamlakatlarining iqtisodiyotiga qanday ta'sir ko'rsatganligi haqida ma'lumot beradi.
Schmidt, V. A. (2009). Putting the Political Back into Political Economy by Bringing the State Back in Yet Again. World Politics, 61(3), 516-5
Bu makola, siyosiy iqtisodiyotni o'rganishda davlatning ro'li va ta'siri haqida nazariy fikrlarni tahlil qiladi.
Bu manbalar, davlatlarning iqtisodiyotini o'rganishda, siyosiy-iqtisodiy munaqashalarni tahlil etishda va sovet iqtisodiy maktabining Almaniya bo'yicha ta'sirini tushuntirishda foydalangan manbalardir.
Siyosiy Xulosa
Sovet modelining etkisi: Sovet iqtisodiy modeli Almaniya'da kommunist partiyalar va ularning faoliyatlariga ta'sir ko'rsatdi. Shuningdek, sharqiy Almaniya va DJR orasidagi so'rovlar va tarixiy voqealar Sovetlar Ittifoqi va marksizm-leninizmga o'z nuqtai nazaridan yaqin bo'lganlarini ko'rsatdi.
Sozialismin ortishi: Sovetlar Ittifoqi faoliyatlarining o'rtasida, yangi tarixiy sozialismlar va davlat kapitalizmi tuzumlarining urniga o'zini o'rgatdi.
Iqtisodiy Xulosa
Alman iqtisodiyoti va Sovet iqtisodiyoti o'rtasidagi farqliliklar: Almaniya, kompaniya, kapitalizm, innovatsiyalar va sanoat sohasida mustaqil bozorotgan yangi modellarni qo'llab-quvvatlashda qat'iy taraqqiy etdi. Sovet iqtisodiyoti esa boshqa yanaqtirgan yo'l yuritgan, bu esa ijtimoiy faoliyatni davlat boshqaradi.
Tadbirkorlik va sarmoya mablag'larining o'zi iqtisodiyotdagi o'zgarishlar: Alman iqtisodiyoti, tadbirkorlikni o'z ichiga olgan va sarmoya mablag'larini iqtisodiy faoliyatni rivojlantirishda foydalanish, Sovet modelidan farqli ravishda, yirik ahamiyatga ega bo'ldi.