Referat mavzu: Ma'lumotlar bazasi va banki haqida ma'lumotlar. Ekspert sistemalari haqida ma'lumotlar. Multimedia texnologiyalari. Tarmoq texnologiyalari. Internet texnologiyasi va uning xizmatlari. Distansion (masofaviy)

 Multimedia ilovalarini ishlab chiqish texnologiyasi

«Multimedia» tushunchasi

Multimedia ilovalari yaratish texnologiyasi

Multimedia ilovalari shakllari

Multimedia ilovalari yaratish uchun vositalar

      

Hozirgi vaqtda ko’plab kompaniya va firmalarda seminarlar, uchrashuvlar, treninglar  va

boshqa tadbirlarni o’tkazish uchun turli kompyuter texnologiyalaridan foydala-nilmoqda.

Ma’lumot mazmunga boy, esda qoladigan va ko’rgazmali bo’lishi uchun ko’proq multimedia

texnologiyalari ishlatiladi. Bular matn, grafika va ovoz kabi ma’lumot-ning turli shakllarini

qayta ishlashga imkon beruvchi multimedia apparat vositalari bo’lish bilan birga amaliy

dasturlar paketlari ham. Multimedia bir necha ta’rifga ega:

Multimedia – turli ma’lumotlarni ishlab chiqish, ishga tushirish, qayta ishlash vositalarini

qo’llash tartiblarini ta’riflovchi texnologiya;

Multimedia – kompyuter apparat ta’minoti (kompyuterda kompakt-disklar o’qish qurilmasi

– CD-Rom Drive, uning yordamida ovozli va videoma’lumotni eshittirishga yordam

beradigan ovoz va videoplata, joystik va boshqa maxsus qurilmalarning mavjudligi);

Multimedia – bu bir necha ma’lumot taqdim etish vositalarining bir tizimga birlashishi.

Odatda multimedia deganda matn, ovoz, grafika, multiplikasiya, videotasvir va fazoviy

modellashtirish kabi ma’lumot taqdim etish vositalarining kompyuter tizimidagi birlashishi

tushuniladi.

      

Bunday  vositalarning  birlashishi  ma’lumot  qabul  qilishning  yangi  sifatli  darajasini

ta’minlaydi: inson passiv ravishda mahliyo bo’libgina o’tirmasdan, balki faol ishtirok etadi

ham. Multimedia vositalari bilan ishlovchi dasturlar ko’pmodallidir, ya’ni ular bir necha sezgi

organlariga bir vaqtda ta’sir qilgani uchun auditoriyaning qiziqishi va e’tiborini tortadi.

Multimedia ilova mazmuni muallif tomonidan ssenariy tayyorlash paytida atroflicha o’ylanadi

va texnologik ssenariyni ishlab chiqishda aniqlashtiriladi. Ta’limiy ma’lumot taqdim etishning

an’anaviy shakli – matn va statik grafika ko’p asrlik tarixga ega bo’lsa, multimediadan

foydalanish tajribasi yillar bilan o’lchanadi. Illyustrasiya, jadval va chizmalar mavjud bo’lgan

animasiya elementlari va ovoz jo’rligida taqdim etilayotgan chiroyli bezalgan multimediali

ilova o’rganilayotgan materialni qabul qilishni osonlashtiradi, tushunish va eslab qolishga

yordam beradi, ta’lim oluvchining bilim olishga bo’lgan faolligini oshirib, predmetlar haqida

aniqroq va to’laroq tushunchaga ega bo’lishini ta’minlaydi.

---

      

Sifatli multimedia  ilovalari ishlab  chiqishga  yo’naltirilgan turli-tuman,  bir-biridan  farqli

texnologik usullar mavjud. Ushbu ilovalarni yaratish va ulardan foydalanishda bir qator asosiy

texnologik tavsiyalarga amal qilishkerak. Multimedia ilovalarini yaratish uchun asos sifatida

materialni elementlarga bo’lish va iyerarxiya tarzida ko’rgazmali ravishda taqdim etishga

asoslangan holda tizimlashtirish usulini o’zida mujassam etgan materialni qamrab olish

modelini olish mumkin.

Multimedia ilovasini loyihalashning boshlang’ich bosqichida materialni qamrab olish

modeli quyidagilarga imkon beradi:

material mazmunini aniq belgilash;

mazmunni ko’rgazmali, aniq va ochiq tarzda taqdim etish;

multimedia ilova komponentlari tarkibini aniqlash.

Kompyuter ekranidagi ma’lumotni vizuallashtirish usullarini ishlab chiqishda psixologiya

yutuqlarini hisobga olish kerakligi bir qator umumiy tavsiyalarni shakllantirishga yordam

beradi:

ekrandagi ma’lumot tizimga keltirilgan bo’lishi kerak;

vizual ma’lumot davriy ravishda tovushli ma’lumotga almashib turishi kerak;

rang yorqinligi va/yoki tovush balandligi davriy ravishda o’zgarib turishi kerak;

vizuallashtirilayotgan material mazmuni juda ham sodda yoki juda ham murakkab

bo’lmasligi kerak.

      Ekrandagi kadr formatini ishlab chiqishda va yaratishda ko’rish maydonini tashkil etishni

belgilovchi obyektlar orasida maqsad va munosabat borligini hisobga olish tavsiya etiladi.

Obyektlarni quyidagicha joylashtirish tavsiya qilinadi:

bir-biriga yaqin, ya’ni ko’rish maydonida obyektlar bir-biriga qanchalik yaqin bo’lsa, ular

shunchalik katta ehtimol bilan yagona, yaxlit obrazni tashkil qiladi;

jarayonlar o’xshashligi, ya’ni obrazlarning o’xshashligi va yaxlitligi qanchalik ko’p bo’lsa,

ular shunchalik katta ehtimol bilan uyg’unlashadi;

davom etish xususiyatlarini hisobga olgan xolda, ya’ni ko’rish maydonida tartibli ketma-

ketlikning davom etishiga mos keladigan joylarda joylashgan elementlar qanchalik ko’p

bo’lsa, ular shunchalik katta ehtimol bilan yaxlit yagona obrazga birlashadi;

obyektlar shakli, harf va raqamlar o’lchami, ranglarning to’qligi, matnning joylashishi va

boshqalarni tanlashda predmet va fonni belgilashning o’zigaxosligini hisobga olgan holda;

vizual axborotlarni ortiqcha detallar, yorqin va kontrast ranglar bilan bezamagan holda;

xotirada saqlash uchun mo’ljallangan materialning rangini o’zgartirish, tagiga chizish,

shrift o’lchamini va stilini o’zgartirish orqali ajratish.

      Multimedia ilovalarini ishlab chiqishda turli rang va fonda tasvirlangan obyektlar insonlar

tomonidan turlicha idrok qilinishini hisobga olish kerak. Vizual axborotlarni tashkil etishda

predmetlarning fonga nisbatan kontrasti muhim rol o’ynaydi. Kontrastning ikki turi mavjud:

to’g’ri va teskari. To’g’ri kontrastda predmetlar va uning tasvirlari fonga nisbatan to’qroq,

teskari kontrastda esa ochroq bo’ladi.

      Multimedia ilovalarida odatda har ikki turidan foydalaniladi, turli kadrlarda alohida va bitta

kadr doirasida birgalikda. Ko’p hollarda teskari kontrast ustunlik qiladi. Multimedia

ilovalarining to’g’ri kontrastda ishlashi afzalroq hisoblanadi. Bu holda yorqinlikning ko’payishi

---

ko’rinishning yaxshilanishiga, teskari holatda esa yomonlashishiga olib keladi, lekin teskari

kontrastda namoyish etiladigan harf va belgilar, kichik o’lchamda bo’lganda ham to’g’ri

kontrastga nisbatan aniqroq va tezroq o’qiladi. Tasvir qismlarining nisbiy o’lchamlari

qanchalik katta va uning yorqinligi yuqori bo’lsa, kontrast shunchalik kichik bo’lishi kerak.

Ko’rish maydonida yorug’likning bir me’yorda taqsimlanishi orqali ekrandagi axborotlarni

erkin qabul qilishga erishiladi.

      

Kompyuter  ekranidan  axborotlarni  o’rganishni  optimallashtirish  uchun  multimedia

ilovalarini ishlab chiqaruvchilarga mantiqiy urg’ulardan foydalanish tavsiya etiladi. Ta’lim

oluvchining diqqatini ma’lum bir obyektga jalb qilishga yo’naltirilgan usullar mantiqiy urg’ular

deyiladi. Mantiqiy urg’ularning ruhiy ta’siri ta’lim oluvchi tomonidan bosh obyektni topishga

sarflanadigan vaqtning kamayishi va diqqatni shu obyektga jalb qilish bilan bog’liq. Mantiqiy

urg’ularni yaratish uchun aksariyat hollarda quyidagi usullar tez-tez ishlatiladi: asosiy obyektni

yanada yorqinroq rang bilan tasvirlash, o’lchamini, yorqinligini, joylashuvini o’zgartirish yoki

shu’la taratuvchi rang bilan ajratish. Mantiqiy urg’uni son jihatidan uning intensivligi bilan

baholash mumkin. Intensivlik obyekt rangi va yorqinligining fonga nisbatan mutanosibligiga,

obyektning nisbiy o’lchamlari tasvir fonidagi predmetlar o’lchamiga nisbatan o’zgarishiga

bog’liq. Yanada yorqinroq yoki kontrastliroq ranglar bilan belgilash

yaxshiroq hisoblanadi, o’lchamini yoki yorqinligini o’zgartirish, shu’la taratuvchi rang bilan

ajratish unchalik yaxshi chiqmaydi.

      Multimedia ilovalari quyidagilarga bo’linadi: