Referat mavzulari ro’yxati

To’ldiruvchilarning klassifikatsiyasi 
UzRST bỹyicha to’ldiruvchilarning standartlashtirilgan klassifikatsiyasi 
quyidagilar bỹyicha belgilanadi: kelib chiqishi, zarrachalar yirikligi, zarrachalar 
shakli, zichligi (3.1-jadval).
3.1-jadval 
Kelib chiqishi 
Kỹrinishi, yirikligi, donalari 
shakli 
Ishlab chiqarish usuli 
(qayta ishlash)
I. Zich (donalari zichligi > 2 g/sm
3
) 

---

99 
Tabiy 
(Tabiy) 
boyitish 
chiqindilari 
Sanoat 
chiqin-
SHagal(chaqiq tosh)
SHag‘al 
SHag‘al asosidagi shagal 
Qum: 
boyitilgan va fraksiyalangan
Maydalalash chiqindilari 
asosidagi qum 
Dekorativ shag‘al va qum 
SHagal va qum 
Domna 
shlaklari 
asosidagi 
Tog jinslarini mayda-lash 
va saralash 
SHag‘al-qumli qorishmani 
saralash 
SHag‘al maydalash va 
saralash 
Gidromexanizatsiyalash-
gan va ekskovatorda qazib 
olish: 
gidroklas-
sifikatsiya, klassifikatsiya, 
yuvish,boyitish 
Klassifikatsiya, yuvish va 
boyitish
Maydalash, saralash 
yuvish, quritish va 
boyitish
Maydalash va saralash 
Maydalash va saralash 

---

100 
dilari asosida 
shagal 
II. G‘ovak ( donalar zichligi ) < 2 g/sm³ 
A. Noorganik
Tabiiy 
Sanoat 
chiqindilari 
asosida 
G‘ovak tog‘ jinslari (Vulqon
va chỹkindi jinslar) asosidagi 
shag‘al va qum 
G‘ovak shlaklar asosidagi 
shag‘al va qum 
Kul shlakli qorishma dag‘al –
dispersli kul 
Maydalash va saralash 
Maydalash , saralash 
Qayta ishlanmagan 

---

101 
Suniy 
Keramzit –shag‘al, qum va 
uning turlari: gil-kulli 
keramzit; shungizit - shag‘al 
va qum ; kul asosidagi shag‘al 
; ko‘pchigan argillit va trepel
Azerit 
Termolit-shag‘al, shag‘al 
Agloporit- shag‘al, shag‘al va 
qum
Kuydirilmagan kulli shag‘al 
Tabiiy xomashë, sanoat 
chiqindilari ëki ularning 
aralashmalari asosida 
tayëlangan granulalar 
(donalar)ni kỹpchitish 
asosidagi kuydirish 
Suyuq qizigan shixtani 
tayërlash, tezda sovitish va 
maydalash
kỹpchitmasdan kuydirish 
Qum-gilli jinslar,TES kuli, 
ko‘mir boyitish 
chikindilari asosidagi 
granulalarni tayyorlash, 
kuydirishda pishishi
Kul va bog‘lovchi
asosidagi qorishmadan 
tayyorlangan granulalarni 
gidrotatsion qotirish
SHlakli eritmani 
g‘ovaklashtirish va 
sovitish
Maydalash va saralash

---

102 
B. Organik 
daraxtni qayta 
ishlash 
chikindilari
Qishloq xỹjalik 
maxsulotlari va 
ỹsimliklarni
qayta ishlash
maxsulotlari 
chiqindisi 
Sanoat va shaxar 
chiqindilari 
SHlakli pemza –shag‘al 
(shag‘al) va qum 
Daraxt bo‘laklari, novdalari, 
opilka, shox-shabbalar, 
yog‘och tola
Paxta, g‘o‘za poyasi, qamish 
novdasi, kanop va zig‘ir 
poyasi 
Rezina va plastiklar bo‘laklari 
Maydalash va saralash
Maydalash va saralash
To’ldiruvchilar turlanadi:
1) Kelib chiqishi bỹyicha 3 ta guruxga bỹlinadi:

---

103 
a) tabiy, bularga saralashdagi jinslar va boyitishdagi chiqindilar;
b) sanoat chiqindilari asosidagi to’ldiruvchilar; 
v) sun’iy (maxsus tayyorlangan).
2) Zarrachalar yirikligi bỹyicha to’ldiruvchilar bỹlinadi: 
a) yirik, zarrachalari o‘lchami 5 mm dan katta(shag‘al, shag‘al);
b) mayda, zarrachalari ỹlchami 5 mm dan kichik(qum). 
3) Zarrachalar shakli bỹyicha:
a) yumaloq kỹrinishida bỹlgan to‘ldiruvchilar (shag‘al, tabiy qum); 
b)noaniq formadagi, burchaksimon kỹrinishidagi to’ldiruvchilar, qaysiki ular 
maydalab tayyorlanadi(chaqiq tosh, boyitishdan chiqadigan qum); 
4) To‘ldiruvchilar zarrachalar zichligi buyicha zich va g‘ovak turlarga 
bo‘linadi.
5)Uyilgan zichligi bo‘yicha xam to‘ldiruvchilar klassifikatsiaga ajratiladi.
Uyilma zichlik yirik g‘ovak to‘ldiruvchilar uchun 1200 kg/m³ dan oshmasligi va 
g‘ovak qumlar uchun -1400 kg/m³ dan oshmasligi kerak.
6) To‘ldiruvchining ko‘rinishi tuzilmasi bo‘yicha xam betonlar zich, g‘ovak va 
maxsus to‘ldiruvchi turlariga bo‘linadi.
7) To‘ldiruvchilar asosiy kursatkichlari va vazifalari buyicha og‘ir betonlar, 
engil betonlar, mayda zarrachali betonlar, maxsus betonlar uchun to‘ldiruvchilar 
turkumini tashkil kiladi. 
Beton uchun ishlatiladigan tuldiruvchilar fizik va mexanik xususiyatlari, 
texnik-iqtisodiy samaradorligi va ishlatilish soxasi bo‘yicha ajralib turadi.

---

104 
To‘ldiruvchilar uyilma zichligi deb, to‘ldirgich massasining u egallagan 
xajmga nisbatiga aytiladi (zarrachalar orasidagi bo‘shliq xisobga olinadi). 
G‘ovak to‘ldiruvchining uyilma zichligi o‘lchamli idishda aniklanadi, uning 
o‘lchami to‘ldiruvchining yirikligiga bog‘liq ravishda 4.1-jadvaldan qabul 
qilinadi.