Referat mavzulari ro’yxati

Rasm-4.1
. Qorishma g‘ovakliligi hajmining (massa bo‘yicha %da) mayda va 
yirik to‘ldiruvchi miqdoriga bog‘liqligi 
Bu erda: 
V
bo‘sh
=V
p 
- bo‘shliq hajmi; 
V
p.y 
- yirik to‘ldiruvchilarning bo‘shliq hajmi; 
V
p.m 
- mayda to‘ldiruvchilarning bo‘shliq hajmi; 
V
y 
- yirik to‘ldiruvchilarning hajmi; 
V
m 
- mayda to‘ldiruvchilarning hajmi; 
V
- to‘ldiruvchilarning aralashmasining to‘liq hajmi (qorishma-
ning umumiy hajmi); 
Yirik to‘ldiruvchining bo‘shliqlarini mayda fraksiyadagi donalar bilan 
to‘ldirishda bo‘shlilik quyidagi formula ko‘rinishida kamayadi: 
V
bo‘sh1
= B
 
a.y 
V 
d.y
– V 
d.m
= B
 
nis
.y
V – V 
d.m
(3.6) 
Mayda fraksiyaga bo‘shliqlari bo‘lmagan yirik donalar qo‘shilganda
hajmning bir qismini yirik donalar bilan to‘ldirishi hisobiga to‘ldiruvchining 
bo‘shliqligi quyidagi formulaga mos holda kamayadi: 
V
bo‘sh2
= B
 
a.m 
V 
d.m
= B
nis.m
(V – V 
d.y
) (3.7) 
3.7-formula V
m
< B
a.y. 
V
d.y 
sharti bajarilganda, ya’ni mayda fraksiyaning 
hajmi yirik fraksiyaning bo‘shligidan ortib ketmaganda qo‘llaniladi. Formula 
V
m
> B
 
a.y. 
V 
d.y 
sharti bajarilganda, ya’ni yirik fraksiyadagi bo‘shliq hajmiga 
nisbatan qumning ortib ketishida qo‘llaniladi. Nazariy jihatdan eng kam 
bo‘shliqlar hajmini quyidagi formuladan aniqlash mumkin 
V
bo‘sh
n min
= B
 
nis
.m
B
nis..y
V
(3.8) 
Haqiqatda esa, minimal bo‘shliqlar hajmi V
bushn min
hardoim nisbatan 
ko‘proq va buning sababi donalarning amalda ideal taqsimlanishiga erishib 
bo‘lmasligidir. 
Agarda qorishtirilayotgan fraksiyalar bir biridan katta farq qilmasa,
mayda donalarning o‘lchamlari yirik donalar orasidagi bo‘shliqlarning 
o‘lchamlaridan katta bo‘ladi va mayda donalar bo‘shliqlarga joylasha olmay 
yirik to‘ldiruvchini bir oz surib yuboradi. Natijada butun sistemaning 
bo‘shliqligi kamayish o‘rniga ortib ketishi mumkin. Nisbatan ikki fraksiyali 

---

159 
zich aralashma tayyorlash uchun bir fraksiya donalarining o‘lchamlari ikkinchi 
fraksiya donalarining o‘lchamlaridan 6,5 barobar kichik bo‘lishi kerak (yirik 
to‘ldiruvchi va qumning aralashmasi). Biroq, uzluksiz donador tarkibli 
to‘ldiruvchilar keng tarqalgan. Ularning ma’lum miqdorda bo‘shlig‘i ko‘proq, 
lekin qatlamlanib qolmaydi va amaliyotda ko‘p uchraydi.
To‘ldiruvchilar aralashmasini bo‘shligi 20 dan 50%ga qadar o‘zgarib 
turadi. Betonda bo‘shliqligi eng kam va bir necha fraksiyalardan tashkil topgan 
to‘ldiruvchilarni qo‘llagan ma’qul. 
Minimal g‘ovaklilikka erishiladigan chaqiq tosh (shag‘al) va qumning 
nisbatini qum yirik to‘ldiruvchi g‘ovaklarini to‘liq qoplaydi degan faraz orqali 
aniqlash mumkin bo‘lib, ularning qum zarralari bilan ayrim miqdordagi 
surilishlari inobatga olinadi. Bu holda quyidagi formula kelib chiqadi 
r
К

=B


ш
ш
т
о
Ш
.
.
, (3.9)
bu erda: Q, SH – qum va chaqiq tosh sarfi; α – surilish koeffitsienti;
B 
nis.sh
– shag‘alning nisbiy bo‘shliqligi; 
Ш
П


,
- mos holda chaqiq tosh
va qumning zichligi. 
CHaqiq tosh yoki qumning bo‘shliqligini materialning yoki chaqiq tosh 
yoki qumning haqiqiy bo‘lakdagi zichligi 
*

- dan(g‘ovakli shag‘al yoki chaqiq 
tosh uchun) va to‘kishdagizichligi 
Т

- dan aniqlash mumkin: 
Ko‘plab o‘tkazilgan tajribalar asosida (α = 1,1 ni qabul qilib) quyidagini olamiz 


1
,
1
/
/

