Referat plan sənədlər üzrə təsnifat Sənədlərin növləri Sənədli məlumatların etibarlılığı Giriş

Sənədləri bir sıra əsasa görə təsnif etmək olar:
Məlumatların qeydə alınması üsuluna görə əlyazması və çap olunmuş sənədlər, kino və foto plyonkasına çəkilmiş, maqnit lentinə yazılmış sənədlər. Müəyyən bir məqsədlə bağlı olaraq yerinə yetirəcəyi vəzifəsinə görə tədqiqatçının özü tərəfindən seçilmiş materiallar da seçilir (məsələn, Tomas və Znanetskinin işində mühacirin tərcümeyi-halı). Bu sənədlər məqsədli sənədlər adlanır. Lakin sosioloq ondan asılı olmayaraq, hansısa digər məqsədlər üçün tərtib edilmiş materiallarla da, yəni hazırda mövcud olan sənədlərlə işləməli olur.

Şəxsləndirilmə dərəcəsinə görə sənədlər:

• 
  şəxsi
  
• 
  şəxssiz sənədlərə ayrılır.
  

Şəxsi sənədlərə fərdi qeydiyyat kartoçkaları (məsələn, kitabxana formulyarları və ya imza ilə təsdiq edilmiş anket və blanklar), üçüncü şəxslər və ya təşkilatlar tərəfindən verilmiş xasiyyətnamələr, məktublar, gündəliklər, ərizələr, xatirat yazıları və s. aiddir.
Şəxssiz sənədlərə isə statistik və ya hadisə, fakt arxivləri, mətbuat məlumatları, iclas protokolları və s. daxildir.

Məlumatların etibarlılığı
Məlumatların etibarlılığı ilk növbədə əldə edilə bilən sənədin mənbəyindən asılıdır. Müxtəlif mənbələr verilən məlumatların bir növ verilmiş və ya məlum mötəbərlilik və etibarlılıq dərəcəsinə malik olur. Bütün hallarda ilkin məlumatlar ikinci dərəcəli məlumatlardan daha etibarlı olur. Buna görə də birinci mənbədən alınmış rəsmi şəxsi sənəd, qeyri-rəsmi şəxssiz sənəd və başqa sənədlər arasında tərtib edilmiş sənəddən daha mötəbər və etibarlıdır. Adətən hüquqi sənədlər və bilavasitə maliyyə nəzarətində olan materiallardakı məlumatlar hüquq və ya maliyyə orqanlarının nəzarəti altında olmayan rəsmi sənədlərdəki məlumatlardan daha etibarlı olur.
Rəsmi dövlət sənədləri hökumət rəhbəri tərəfindən imzalanan və rəsmi qaydada təsdiq olunan sənədlərdir. Rəsmi dövlət sənədləri – dövlətin konstitusiyası, fərmanları, sərəncamları, qərarları, kodeksləri, əmrləri, qanunları və s aiddir.
Bu sənədləri mütəxəssislər hazırlayır və həmin sənədlər müxtəlif səviyyələrdə müzakirə olunun qəbul edilir. Rəsmi sənədlər məzmuna malikdir və tarixi əhəmiyyət daşıyır.
Dövlətlərarası və dövlətdaxili münasibətlər rəsmi sənədlərdə tənzimlənir. Rəsmi sənədlərdə dilin mükəmməlliyinə, fikrin aydınlığına, birmənalılığına, hüquqi əsaslılığına xüsusi diqqət yetirilir. Sənədlərdə müxtəlif cür anlaşılan sözlər, cümlələr varsa, o sənəd nöqsanlı hesab olunur.
Sənədlər hüquqi norma ilə əlaqəli olduğundan, təqdimat üslubunda obyektivlik sənədin təsdiqedici və göstəriş xarakteri ilə vurğulanır. Bir qayda olaraq, sənədlər elə tərtib edilir ki, ya onlarda olan məlumatlar nəzərə alınsın, ya da müvafiq qərar mütləq icra olunsun. Məhkəmənin, prokurorluğun, polisin, idarənin aktları rəsmi işgüzar üslubda yazılır. Bu cür sənədlər elmi təhlilə əsaslanır. İctimaiyyətlə əlaqələr, buna görə də onlar dəqiq və mümkün qədər yığcam olmalı və buna uyğun dil vasitələri ilə nail olunmalıdır. Rəsmi iş üslubunun xarakterik xüsusiyyəti sözlərin konkret mənada istifadəsidir. Səhvlərin qarşısını almaq üçün ofis sənədləri biznes məlumatları jurnalistika elementləri ilə birləşdirilməməlidir (məsələn, qərar layihələrində, bəzi növ hesabatlarda, protokollarda və s.).