Reja: • Urug‘langan tuxum hujayraning bo‘linishi va bachadonga siljib

ONA 

QORNIDAGI 

HAYOTNING 

AYRIM  

OYLARIDAGI HOMILA 

Homiladorlik so‘ngi hayz ko‘rishning birinchi kunidan hisob 

qilganda o‘rta hisob bilan 280 kun yoki akusherlar hisobida 10 oy 

davom etadi (akusherlar hisobidagi oy 28 kun; akusherlarning 10 oyi 

40 hafta). Shu davr mobaynida tuxum hujayra urug‘lanib, undan 

homila yetiladi, bu tug‘ilgan homila yashab keta oladi.

 

 

Yangi tug‘ilgan chaqaloq kallasi.

 

1 – peshona suyagi; 2 – tepa suyak; 3 – chakka suyak; 4 – ensa suyagi; 5 – katta 

qiyshiq o‘lcham; 6 – kichik qiyshiq o‘lcham; 7 – o‘rta qiyshiq o‘lcham; 

 

8 – to‘g‘ri o‘lcham; 9 – vertikal (tik) o‘lcham.

 

 

1

 

3

 

4

 

5

 

1

 

2

 

3

 

4

 

5

 

6

 

7

 

8

 

---

 

 

24-

 

rasm. 

 

ona qornidagi 

 

homilaning qon aylanish doirasi.

 

1

 

 – v. umbilicalis; 

 

2

 

 – v. portae; 

 

3

 

 – 

 

ductus venoses Arantsii; 

 

4

 

 – v. cava 

 

inferior; 

 

5

 

 – v. hepatica; 

 

6

 

 – o‘ng 

 

bo‘lmacha; 

 

7

 

 – chap bo‘lmacha; 

 

8

 

 – o‘pka tomirlari; 

 

9

 

 – aorta; 

 

10

 

 

 

– a. pulmonalis; 

 

11

 

 – ductus a. 

 

Botalli; 

 

12

 

 – o‘pkalar; 

 

13

 

 – aorta 

 

descendens; 

 

14

 

 – a. umbilicalis

 

. 

 

Chaqaloqlar qon 

 

aylanish doirasi.

 

1

 

 – v. umbilicalis; 

 

2

 

 – v. portae; 

 

3

 

 – 

 

ductus venoses Arantsii; 

 

4

 

 – v. cava 

 

inferior; 

 

5

 

 – v. hepatica; 

 

6

 

 – o‘ng 

 

bo‘lmacha; 

 

7

 

 – chap bo‘lmacha; 

 

8

 

 – o‘pka tomirlari; 

 

9

 

 – aorta; 

 

10

 

 – a. pulmonalis; 

 

11

 

 – ductus a. 

 

Botalli; 

 

12

 

 – o‘pkalar; 

 

13

 

 – aorta 

 

descendens; 

 

14

 

 – a.umbilicalis.

 

1

 

2

 

3

 

4

 

5

 

6

 

7

 

8

 

9

 

10

 

11

 

12

 

13

 

4

 

7

 

8

 

13

 

1

 

2

 

3

 

5

 

6

 

9

 

10

 

11

 

12

 

14

 

14

 

---

 

 

  

a)  

b)  

d)  

e)  

f)

 

Qorindagi homila shakli va kattaligining  ketma-ket 

o‘zgarib borishi.

 

a – 1 oy; b – 1 1/2 oy; d –  2-oy oxiri; e – 3-oy oxiri; f – 4-oy oxiri.

 

I  oy  ichida  tuxum  bo‘linadi,  murtak  va  embrional  pardalar 

hosil bo‘ladi. 

II  oy  oxirida  homilaning  bo‘yi  3–3,5  sm,  tanasi  shakllangan, 

qo‘l-oyoq kurtaklari bor, boshi tanasining uzunligiga baravar keladi, 

boshida ko‘z, burun, og‘iz kurtaklari aniqlanadi (26-rasm). 

III  oy  oxirida  homilaning  bo‘yi  8–9  sm,  vazni  20–25  g,  boshi 

kattagina, jinsiy a’zolar tuzilishidagi tafovut sezilarli, qo‘l-oyoqlari 

harakatlanadi, barmoqlari aniqlanadi. 

Iv  oy  oxirida  homilaning  bo‘yi  16  sm,  vazni  120  g,  yuzi 

shakllangan,  qo‘l-oyoq  harakatlari  faolroq  bo‘ladi-yu,  onasiga 

sezilmaydi, jinsi ro‘y-rost ajratiladi. 

v oy oxirida homilaning bo‘yi 25–26 sm ga etadi, vazni 280–300 

g  bo‘ladi.  Terisi  qizil,  tuk  bosgan.  Yog‘  bezlaridan  yog‘  moddasi 

ajralib chiqa boshlaydi, bu modda epidermis qazg‘oqlariga aralashib, 

pishloqqa o‘xshash surtma (vernix caseosae) ni hosil qiladi. Ichakda 

mekoniy  hosil  bo‘ladi.  Homilaning  harakatlari  onasiga  seziladi. 

Homilador  ayolning  qorniga  quloq  tutib  ko‘rilsa,  homilasining 

yuragi  urayotganligini  eshitish  mumkin.  VI  oy  oxirida  homilaning 

bo‘yi  30  sm,  vazni  600–680  g,  harakatlari  chaqqon,  homila  tirik 

tug‘ilishi mumkin, nafas harakatlarini bajara oladi, tug‘ruqdan keyin 

alohida  yaxshi  parvarish  qilinsa  yashab  ketishi mumkin, aks  holda 

---

 

tez o‘lib qoladi. VII oy oxirida homilaning bo‘yi 35 sm, vazni 1000–

1200  g.  Teri  ostidagi  yog‘  qavati  yupqa,  terisi  burishgan, 

pishloqsimon  surtma  bilan  qoplangan,  butun  badanini  tuk  bosgan. 

Quloq  va  burun  tog‘aylari  yumshoq,  qo‘loyoq  tirnoqlari 

barmoqlarining uchlarigacha yetmaydi. O‘g‘il bolalarning moyaklari 

yorg‘oqqa  tushmagan,  qiz  bolalarning  kichik  jinsiy  lablari  katta 

jinsiy lablar bilan berkilgan emas. Homila tirik tug‘ilib nafas oladi. 

Homiladorlikning  VII  oyi  yoki  28  haftasi  o‘tgach  homila  chala 

(etilmagan)  hisoblanadi-yu,  yashay  oladi,  ammo  shu  muddatda 

tug‘ilgan  bolalar  juda  sinchiklab  parvarish  qilingandagina  yashab 

qolishi  mumkin.  VIII  oy  oxirida  homilaning  bo‘yi  40  sm,  vazni 

1500–1600  g,  homila  tug‘ilgach  yashab  ketishi  uchun  maxsus 

parvarishni talab qiladi. IX oy oxirida homilaning bo‘yi 45 sm, vazni 

2400–2500 g teri ostidagi yog‘ qavati qalin tortadi, terisi silliq, pushti 

rang,  badanidagi  tuk  kamaygan,  boshidagi  sochi  o‘sgan.  Bu 

muddatda tug‘ilgan bola yashab ketadi. X oy oxiriga kelib chalalik 

(yetilmaganlik) belgilari yo‘qoladi, homila yetilib tug‘iladi. Homila 

akusherlar  hisobicha  X-oy  oxirida  yetiladi.  Homilaning  oy-kuni 

yetib tug‘ilishi yetilish darajasiga ba’zan mos kelmaydi. Rivojlanish 

sharoiti 

noqulay 

bo‘lganda 

(onaning 

kasalligi, 

yaxshi 

ovqatlanmasligi  va  hokazo)  oy-kuni  yetib  tug‘ilgan  bolada  ham 

yetilmaslik belgilari bo‘lishi mumkin. Ba’zan teskarisi ham bo‘ladi: 

bola muddatidan ilgariroq tug‘iladi, lekin yetilgan bo‘ladi. 

Tug‘ilgan homilaning necha oyligini bilish uchun bo‘yi va vazni 

haqidagi  ma’lumotlardan  foydalanish  mumkin.  Gaaze  sxemasi 

homiladorlikning  turli  oylarida  homilaning  bo‘yini  bilishga  imkon 

beradi. 

oy oxiri

 

hisob

 

homila 

bo‘yi (sm)

 

oy oxiri

 

hisob

 

homila 

bo‘yi (sm)

 

I

 

1 x 1

 

1

 

VI

 

6 x 5

 

30

 

II

 

2 x 2

 

4

 

VII

 

7 x 5

 

35

 

III

 

3 x 3

 

6

 

VIII

 

8 x 5

 

40

 

IV

 

4 x 4

 

16

 

IX

 

9 x 5

 

45

 

V

 

5 x 5

 

25

 

X

 

10 x 5

 

50

 

---

 

Sxemadan 

ko‘rinib 

turibdiki, 

homiladorlikning 

birinchi 

yarmida 

(akusher  larning  5-oyida)  homilaning 

bo‘yi  oylarning  kvadratga  oshirilgan 

soniga  mos  keladi,  VI  oydan  boshlab 

homilaning  bo‘yi  oylarning  5  ga 

ko‘paytirilgan soniga mos keladi. 

Keltirilgan  o‘rtacha  ma’lumotlarga 

qarab, 

homilaning 

vaznini 

bilish 

mumkin. 

VI  va  VII  oyda  homilaning  vazni 

avvalgi oydagiga nisbatan taxminan ikki 

baravar oshadi, IX va X oyda  

homila vazni eng ko‘p (o‘rta hisob bilan 

800 g dan) o‘sadi. 

HOMILANING YETILGANLIK BELGILARI 

Tug‘ilgan  go‘dakning  etilganligi  bir  qancha  belgilar 

yig‘indisidan bilinadi. 

1.  Oy-kuni yetib tug‘ilgan yetuk go‘dakning bo‘yi o‘rta hisobda 

50 sm (48 sm dan 57  sm gacha boradi), vazni 3200–3500 g (2600 

dan 5000 g gacha va undan ortiqroq). 

Homilaning bo‘yi vazniga nisbatan doimiy kattalik hisoblanadi, 

shuning uchun homilaning bo‘yi yetilganlik darajasini to‘g‘riroq aks 

ettiradi. Yangi tug‘ilgan go‘dakning bo‘yi 47 sm dan uzunroq bo‘lsa 

yetilgan deb, 47 sm dan kamroq bo‘lsa etilmagan hisoblanadi. Bo‘yi, 

45  sm  dan  47  sm  gacha  bo‘lgan  go‘daklarning  etilganligini  yoki 

yetilmaganligini  aniqlaganda  har  gal  hamma  belgilarni  alohida 

sinchiklab  tahlil  qilishga  to‘g‘ri  keladi.  Bunday  go‘dakning 

yetilganligi haqida akusher va pediatr birgalashib xulosa chiqaradi. 

Yangi  tug‘ilgan  go‘dakning  bo‘yi  haqida  ma’lumotlar  bo‘lmasa, 

vazni hisobga olinadi, shu bilan birga yangi tug‘ilgan chaqaloq vazni 

2500 g dan kam bo‘lsa, yetilmagan deb hisoblanadi. 

2.  Yetilgan  homilaning  ko‘krak  qafasi  qavariq,  kindik  halqasi 

to‘sh suyagining xanjarsimon o‘sig‘i bilan qov o‘rtasida bo‘ladi. 

oy

 

homilaning 

 

gramm hisobidagi 

 

vazni (o‘rtacha 

raqamlar)

 

III

 

20–25

 

IV

 

120

 

V

 

280–300

 

VI

 

600–680

 

VII

 

1000–1200

 

VIII

 

1500–1600

 

IX

 

2400–2500

 

X

 

3200–3500

 

---

 

3.  Yetilib  tug‘ilgan  bolaning  terisi  och  pushti  rangda,  teri 

ostidagi  yog‘  qatlami  yaxshi  rivojlangan,  terisida  pishloqsimon 

surtma  qoldiqlari  bor,  tuklari  faqat  yelkasida  va  orqasining  yuqori 

qismida  qolgan,  boshidagi  sochining  uzunligi  2  sm  ga  etadi, 

tirnoqlari barmoqlarining uchlaridan oshib turadi. 

Quloq va burun tog‘aylari elastik. 

5.  O‘g‘il  bolalarning  moyaklari  yorg‘oqqa  tushgan,  qiz 

bolalarning  kichik  jinsiy  lablari  va  klitori  katta  jinsiy  lablar  bilan 

berkilgan. 

6.  Yetilib  tug‘ilgan  go‘dak  faol  harakat  qiladi,  baralla 

chinqiradi, ko‘zlari ochiq bo‘ladi, yaxshi emadi. 

YETILGAN HOMILANING BOSHI 

Akusherlikda homila boshining shaklini va kattaligini o‘rganish 

ayniqsa muhim ahamiyatga egadir. Aksari tug‘ruqda (96%) homila 

boshi  ketma-ket  bir  qancha  harakatlar  qilib  (burilib),  tug‘ruq 

kanalidan birinchi bo‘lib o‘tadi. Ichki tekshirishda homila boshidagi 

suyak  choklari  va  liqildoqlar  (20-rasm)  aniqlanadi,  ularning  qay 

tarzda  joylashganiga  qarab, tug‘ruqning qanday  o‘tishi  haqida  fikr 

yuritsa bo‘ladi. 

Yetilgan  homila  boshining  bir  qancha  xususiyatlari  bor. 

Homilaning  yuz  suyaklari  mustahkam  birlashgan,  ammo  kalla 

suyaklari  orasida  yoriqsimon  choklar  va  liqildoqlar  bor.  Homila 

boshi  tug‘ruq  yo‘llaridan  o‘tayotganda choklar  va  liqildoqlar  kalla 

suyaklarining  bir-biriga  nisbatan  siljishiga,  bir-birining  ustiga 

o‘tishiga  imkon  beradi.  Homilaning  kalla  suyaklari  osongina 

bukiladi. 

Homila  kallasi  ikkita  peshona  suyagi,  ikkita  tepa  suyak,  ikkita 

chakka  suyagi  va  bitta  ensa  suyagi,  asosiy  suyak  va  g‘alvirsimon 

suyakdan  iborat  (28-rasm).  Akusherlikda  quyidagi  choklarning 

alohida ahamiyati bor (27-rasmga qaralsin). 

2

 

27-rasm. Yangi tug‘ilgan chaqaloq 

kallasi (yuqoridan ko’rinishi), 

undagi choklar va liqildoqlar.

 

1  –  lambdasimon  chok;  2  –  o‘q-

yoysimon chok; 3 – tojsimon chok; 4 – 

peshona choki; 5 – kichik liqildoq; 

 

6 – kattaf

---

 

f