Koks gazidagi ammiakni yuttirish barbotaj turidagi saturatorlarda (saturatorli usulda) yoki skrubberlarda (saturatorsiz usulda) amalga oshirilishi mumkin. Saturatorli usulda koks gazidagi ammiakning yuttirilishi va ammoniy sul’fatning kristallantirishlishi birgina jihoz – saturatorda amalga oshiriladi. Bu texnologik rejimni tanlash imkoniyatini chegaralaydi, yahni bir vaqtda ikkala jarayon (yuttirish va kristallantirish) uchun bir xil o’timal sharoit: ammiakning maksimal yutilishi va ammoniy sul’fat kristallarini ajratib olish uchun yirik kristallar hosil bo’lishini tag’minlovchi ‘arametrlarni belgilashni ko’rsatadi.
Koks gazidagi ammiakni yuttirish barbotaj turidagi saturatorlarda (saturatorli usulda) yoki skrubberlarda (saturatorsiz usulda) amalga oshirilishi mumkin. Saturatorli usulda koks gazidagi ammiakning yuttirilishi va ammoniy sul’fatning kristallantirishlishi birgina jihoz – saturatorda amalga oshiriladi. Bu texnologik rejimni tanlash imkoniyatini chegaralaydi, yahni bir vaqtda ikkala jarayon (yuttirish va kristallantirish) uchun bir xil o’timal sharoit: ammiakning maksimal yutilishi va ammoniy sul’fat kristallarini ajratib olish uchun yirik kristallar hosil bo’lishini tag’minlovchi ‘arametrlarni belgilashni ko’rsatadi.
Ko’’gina zavodlarda ko’llanilayotgan saturatorsiz usul bo’yicha yuqoridagi jarayonlar alohida-alohida: ammiakni yuttirish saturatorlarda, ammoniy sul’fatni kristallantirish esa kristalizatorlarda amalga oshiriladi.
Ammoniy sul’fat ishlab chiqarishning saturatorli usuli tasviri: 1-sul’fat kislotasi uchun bak; 2-koks gazi uchun qizdirgich; 3-saturator; 4barbotyor; 5-aylanuvchi eritma uchun bak; 6-kislota tutgich; 7-kristall yig’gich;
8-eritma yig’gich; 9-tsentrafuga; 10-«qaynovchi qatlam» li quritgich; 11’iridinsizlantirilgan eritma uchun rezvrvuar; 12-kislotali eritma uchun yig’gich; 13-eritma uchun rezervuar; 14,15-markazdan qochma nasoslar.
Gipsdan ammoniy sul’fat olish. Sul’fat kislota sarflamasdan, tabiiy gi’s yoki ekstraktsion fosfat kislotasi ishlab chiqarish chiqindisi - fosfogi’sdan ammoniy sul’fat olish ham mumkin. Gipsni ammoniy sul’fatga konvertsiyasi 50-550S xaroratda 32-33% li ammoniy karbonat eritmasi bilan suyuqlik usuli deb ataladigan quyidagi reaktsiya yordamida amalga oshirilishi mumkin:
Gipsdan ammoniy sul’fat olish. Sul’fat kislota sarflamasdan, tabiiy gi’s yoki ekstraktsion fosfat kislotasi ishlab chiqarish chiqindisi - fosfogi’sdan ammoniy sul’fat olish ham mumkin. Gipsni ammoniy sul’fatga konvertsiyasi 50-550S xaroratda 32-33% li ammoniy karbonat eritmasi bilan suyuqlik usuli deb ataladigan quyidagi reaktsiya yordamida amalga oshirilishi mumkin:
CaSO4 + (NH4)2CO3 = (NH4)2SO4 + CaCO3 Bu reaktsiya kalg’tsiy karbonatning eruvchanligi kalg’tsiy sul’fatning eruvchanligidan kamligi hisobiga amalga oshadi.
CaCO3 cho’kmasi ajratilgandan so’ng [1 t (NH4)2SO4 hisobiga 760 kg] 40% li ammoniy sul’fat eritmasini bug’latish va kristallantirish orqali qattiq mahsulotga aylantiriladi.
1 tonna ammoniy sul’fat olish uchun: 1,13 t gi’s, 0,74 ammoniy karbonat, 1,4 t bug’, 225 m3 suv, 65 kvt/soat elektroenergiya, 71,5 kg shartli yoqilg’i sarf bo’ladi. Gi’sdan ammoniy sul’fat olishni ammoniy karbonat o’rniga ammiak va karbonat angidrid gazlaridan foydalanish orqali ham amalga oshirilishi mumkin (gazli usul): CaSO4 + 2NH3+ CO2 + H2O = (NH4)2SO4 + CaCO3
Lekin bu usulda hosil bo’ladigan SaSO3 kristallari mayda, ignasimon bo’lib, uni filg’trlashda qiyinchiliklar kelib chiqadi. SHuning uchun konversiya jarayonini uzoq vaqt o’tkazish talab etiladi. Bundan tashqari reaktsiya issiqligini yo’qotish maqsadida reaktor ichiga sovutgich o’rnatish va yutilmagan gazni sul’fat kislotasi eritmasidan o’tkazish talab qilinadi.
