Rеja Axborot tizimlari va ma'lumotlar bazasi

1. Ma'lumotlarning relyatsion tuzilishi
Munosabat. Ustunlar va satrlardan tashkil topgan jadval.

Har qanday relyatsion MBBT foydalanuvchi ma'lumotlar bazasini jadvallar to'plami sifatida qabul qiladi deb taxmin qiladi. Shu bilan birga, ushbu tasavvur faqat ma'lumotlar bazasining mantiqiy tuzilishiga tegishli ekanligini ta'kidlash kerak, ya'ni 2-ma’ruzada muhokama qilgan ANSI-SPARC arxitekturasining tashqi va kontseptual darajalariga taalluqli emas. Ushbu idrok ma'lumotlar bazasining fizik tuzilishiga taalluqli emas, uni turli xil saqlash tuzilmalari yordamida amalga oshirish mumkin.

Atribut. O'zaro munosabatlarning nomlangan ustuni.
Relyatsion modelda ma'lumotlar bazasida ko'rsatilgan obyektlar to'g'risidagi ma'lumotlarni saqlash uchun munosabatlar qo'llaniladi. Munosabatlar odatda ikki o'lchovli jadval shaklida bo'lib, unda satrlar alohida yozuvlarga va ustunlar atributlarga mos keladi. Bunday holda, atributlar har qanday tartibda joylashgan bo'lishi mumkin - ularning qayta tartiblanishidan qat'i nazar, munosabatlar bir xil bo'lib qoladi va shuning uchun bir xil ma'noga ega bo'ladi.

Masalan, kompaniyaning filiallari to'g'risidagi ma'lumotlar faranchNo (Filial raqami), street (Ko’cha), city (Shahar) va postcode (Pochta indeksi) atributlariga ega ustunlarni o'z ichiga olgan Branch munosabatlar bilan ifodalanishi mumkin. Kompaniya xodimlari haqidagi ma'lumotlar xodimlar munosabatlari bilan ifodalanishi mumkin, ular tarkibiga staffNo (Xodimning tabel nomeri), __fName (ism), __IName (Familiya), position (lavozim), sex (jins), DOB (Tug'ilgan sanasi), salary (ish haqi), branchNo (Filial raqami). 3.1-rasmda Branch va Staff munosabatlarining misollarini ko’rish mumkin.

Domen. Bir yoki bir nechta atributlar uchun yaroqli qiymatlar to'plami.

Domenlar relyatsion modelning nihoyatda kuchli qismidir. Relyatsion ma'lumotlar bazasining har bir atributi domenda aniqlanadi. Har bir atribut uchun domenlar har xil bo'lishi mumkin, lekin bitta domendagi ikkita yoki undan ortiq atributlar aniqlanishi mumkin. 1-jadvalda, Branch va Staff munosabatlarining ba'zi atributlari uchun domenlarni taqdim etadi. E'tibor bering, domenlar istalgan vaqtda tegishli atribut qiymatlari bilan ifodalanmagan qiymatlarni o'z ichiga olishi mumkin.

Domen muhim ahamiyatga ega, chunki u foydalanuvchiga atributlar qabul qilishi mumkin bo'lgan qadriyatlar ma'nosi va manbasini markaziy ravishda aniqlashga imkon beradi. Natijada, relyatsion operatsiyani bajarishda tizimga ko'proq ma'lumot kiradi, bu undagi semantik jihatdan noto'g'ri operatsiyalarni oldini olishga imkon beradi. Masalan, belgilar satrlari ushbu ikkala atribut uchun domen ta'rifi bo'lsa ham, ko'cha nomini telefon raqamiga solishtirish mantiqsiz. Boshqa tomondan, ko'chmas mulkning oylik ijarasi va ijaraga olingan oylar soni turli domenlarga tegishli (birinchi atribut pul birligi tipida, ikkinchisi esa butun son). Ushbu ikkita misoldan ko'rinib turibdiki, domen kontseptsiyasini to'liq amalga oshirish oson emas.
1-jadval. Branch va Staff munosabatlarining ba'zi atributlari domenlari