Reja: Azotli o‘g‘itlar

bog’langan bo’ladi. Shuning uchun bakteriyalarni Asotobacter va Beijerinckia turkumlari 
yuqori o’simliklarni ildizining yuza qismiga joylashgan bo’ladi. Bunday joylanishini 
ildizlar rizosferaga ajratib chiqarayotgan maxsulotlarni bakteriyalar uglerod manbai 
sifatida foydalanishi bilan tushintiriladi. Simbioz azotofiksatorlar gruxiga - eng avvalo 
dukkakli o’simliklar ildizida dukkak hosil qiluvchi bakteriyalar turkumi Rhizobium 
kiradi. Hozirgi vaqtda o’simliklarni turli oilasiga mansub bo’lgan 190ga yaqin turkumlari 
simbioz holatda azotni o’zlashtirish qobilyatiga ega. Ular qatoriga ayrim daraxt va butalar, 
moxlar ham kiradi. Qishloq ho’jaligida dukkaklilar bilan simbioz holatda yashab yiliga 
o’rtacha 100 dan 400 kg/ga azot fiksatsiya qiluvchi bakteriyalarni Rhizobium turkumi 
katta ahamiyatga ega. Madaniy dukkaklilar orasida beda bir yilda 500 dan 600 , 
yo’ng’ichqa – 250-30, lyupin – 150, no’xot, loviya 50-60s kg/ga azot to’plashi mumkin. Azot 
fiksatsiyasini molekulyar mexanizmi. Azot molekulsi o’ta mustahkam va inert bo’ladi. Uni 
uch kovalent bog’i 940 kDj/mol energiyaga ega. Ximiyaviy jarayonlarda ammiak siteziga 
va bu bog’larni uzish va azotni qaytarishga katalizatorlar ko’llanishiga qaramasdan 
yuqorda aytib ztilganidek yana yuqori harorat va bosim kerak bo’ladi. Mikroorganizlar 
ishtirokida esa, azotni fiksatsiya qilishga normal harorat, bosim va bu jarayonda yuqori 
effekt bilan ishtirok etuvchi ferment nitrogenazalar orqali amalga oshadi. 1960-1961 
yillarda Clostridium pasteurianum xujayrasiz ekstraktlariga pirouzum kislotasini 
qo’shilganligi muhim rol o’ynashi ko’rsligan edi. Bu holatda СО2 va H2 ni ajiralib chiqishi 
keskin ortgan. Molekulyar azot ishtirokida reksiyani birlamchi mahsuloti ammiak hosil 
bo’lgan. Ferredoksinni ochilishi azotfiksatsiya mexanizmini tushintirib berishda katta