Reja: Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari

 
Bozorning vazifalari. 
Bozor turli xil vazifalarni bajarsa-da, ular o’zaro bog’liq va bir-birini taqozo qiladi. 
Bozorning mazmunini to’laroq tushunmoq uchun uning turlarini va ichki 
tuzilishini bilish zarur. 
5. Bozorning turlari va tuzilishi. 
Hozirgi davrdagi bozor murakkab tuzilishga egadir. Bozorning ichki tuzilishi 
murakkab bo’lganligi sababli uni turkumlashga har xil mezonlar asos qilib 
olinadi. Bular 
bozorning etuklik darajasi
, sotiladigan va sotib olinadigan mahsulot 
turi, bozor sub’ektlari xususiyatlari, bozor miqyosi, iqtisodiy aloqalar tavsifi va 
boshqalar. Bozorning etuklik darajasiga qarab rivojlanmagan bozor, klassik 
(erkin) bozor, hozirgi zamon rivojlangan bozorlarga bo’linadi. Rivojlanmagan, 
shakllanayotgan bozor ko’proq, tasodifiy tavsifga ega bo’lib, unda tovarni tovarga 
ayirboshlash usuli (barter) ko’proq qo’llaniladi. Bozorning bu turi tarixan hali 
haqiqiy pul kelib chiqmagan davrga to’g’ri keladi. Lekin hozirgi davrda ham 
ayrim mamlakatlarda pul inqirozga uchrab, ijtimoiy ishonchni yo’qotgan, bozor 
iqtisodiyotiga o’tayotgan davrlarda ham bu bozor amal qilishi mumkin. Erkin 
(klassik) bozor-tovar va xizmatlarning har bir turi bo’yicha juda ko’p ishlab 
chiqaruvchilar va iste’molchilar, ya’ni sotuvchilar va sotib oluvchilardan iborat 
bo’lib, pul orqali ayirboshlash jarayonida ular o’rtasida erkin raqobat kelib chiqadi, 
narxlar talab va taklif o’rtasidagi nisbatga qarab erkin shakllanadi, raqobatning 

---

turli usullari qo’llaniladi, aholi va ishlab chiqaruvchilar keskin tabaqalanadi.
Hozirgi zamon rivojlangan bozori — bunda davlat ham bozor ishtirokchisi bo’lib, 
bozor ancha tartiblashtiriladi va boshqariladi, turli xil birjalar va boshqa oldi-sotdi 
jarayoniga xizmat qiluvchi sohalar rivojlangan bo’ladi, raqobat kurashlari 
aholining tabaqalashuvi yumshatilib, ularning daromadlari darajasi o’rtasidagi 
farqlar kamayadi. 
Bozor hududiy jihatdan ham turlicha bo’lishi mumkin. Bular mahalliy