Tabiatda organik birikmalarning shunday katta bir guruhi mavjudki, ularning tarkibida uglerod atomi bilan suv ma’lum bir nisbatda bo’ladi, ya’ni Cn(H2O)m. Bular oksialdegidlar yoki oksiketonlarga o’z xususiyatlari bilan yaqin turadilar.
Tabiatda organik birikmalarning shunday katta bir guruhi mavjudki, ularning tarkibida uglerod atomi bilan suv ma’lum bir nisbatda bo’ladi, ya’ni Cn(H2O)m. Bular oksialdegidlar yoki oksiketonlarga o’z xususiyatlari bilan yaqin turadilar.
Uglevodlar 2 katta guruhga bo’linadilar: 1) monosaxaridlar (monozlar) va 2) polisaxaridlar (poliozlar). Polisaxaridlar o’z navbatida ikkiga – shakarsimon (oligosaxaridlar) va shakarga o’xshamagan polisaxaridalrga bo’linadi.
Monosaxaridlar (monozlar)
Monosaxaridlar (monozlar)
Monozlar uglevodlarning eng oddiy vakillarihisoblanadi. Tabiatda ikki xil monozlar keng tarqalgan: pentozalar – C5H10O5 va geksozalar – C6H12O6. Monozlar oksialdegid (aldozalar) va oksiketonlar (ketozalar) ko’rinishida mavjud bo’ladilar.
Geksozalarning tabiatda ikki turi – glyukoza va fruktoza keng tarqalgan. Glyukoza oksialdegid, fruktoza esa oksiketon hisoblanadi.
Monozlarning tuzilishi. Glyukoza va fruktoza tuzilishini quyidagi reaksiyalar yordamida isbotlangan:
Glyukoza va fruktoza vodorod yodid bilan qaytarilganda 2-yodgeksan hosil bo’ladi:
Glyukoza va fruktoza vodorod yodid bilan qaytarilganda 2-yodgeksan hosil bo’ladi:
Bu glyukoza va fruktoza molekulasining to’g’ri zanjir hosil qilib tuzilganligini ko’rsatadi.
2. Glyukoza oksidlanganda glyukon kislotani hosil qiladi:
Bu reaksiya glyukozaning tuzilishida aldegid guruhini borligini isbotlaydi.
