Reja: Kiber jinoyatchilik nima?

Kiberjinoyatchilik va uni keng tarqalishining sabablari

Kiberjinoyatchilik va uni keng tarqalishining sabablari

Reja:
1. 
Kiber jinoyatchilik nima?
2. 
Kiber jinoyatdan asosiy maqsadi nima?
3. 
Kiber jinoyatchilikning turlari
4. 
Kiber jinoyatchilikning tarqalish sabablari
Kiber jinoyatchilik nima?

Kiberjinoyat — bu kompyuter va tarmoqning birgalikdagi aloqasi ostida sodir etiluvchi jinoyat turidir. Kompyuter jinoyat paytida maqsadli yoʻnaltirilgan qurol vazifasini bajarib beradi. Kiberjinoyat kimningdir xavfsizligi va moliyaviy saviyasiga zarar yetkazishi maqsadida osodir etiladi.

Maxfiy maʼlumotlar qonuniy tarzda himoyalangan holatda yuz beruvchi kiberjinoyatlar bilan bogʻliq koʻpgina jinoyatlar mavjud. Xalqaro miqyosda hukumat ham, nodavlat ham subyektlar kiberjinoyatlar, jumladan, josuslik, moliyaviy oʻgʻirlik va boshqa transchegaraviy jinoyatlar bilan shugʻullanadi. Xalqaro chegaralarni kesib oʻtuvchi va kamida bitta milliy davlatning xatti-harakatlarini oʻz ichiga olgan kiberjinoyatlar baʼzan kiberurush deb ataladi. Uorren Baffet kiberjinoyatni „insoniyatning birinchi raqamli muammosi“ deb taʼriflaydi va „insoniyat uchun real xavf tugʻdiradi“, deya qoʻshimcha qilib oʻtadi.

2014-yilda chop etilgan hisobotda jahon iqtisodiyotiga yetkazilgan yillik zarar 445 milliard dollarni tashkil qilgan. Cybersecurity Ventures tomonidan 2016-yilgi hisobotda kiberjinoyatlar natijasida yetkazilgan global zararlar 2021-yilga kelib yiliga 6 trillion dollargacha, 2025-yilga kelib esa 10,5 trillion dollargacha koʻtarilishi bashorat qilingan edi.
2012-yilda AQShda onlayn kredit va debet kartalaridagi firibgarlik oqibatida taxminan 1,5 milliard dollar yoʻqotilgan 2018-yilda Strategik va xalqaro tadqiqotlar markazi tomonidan bilan hamkorlikda oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatadiki, har yili global YaIMning qariyb bir foizi, yaʼni 600 milliard dollarga yaqini kiberjinoyatlar tufayli yoʻqoladi. Jahon Iqtisodiy Forumi 2020 Global Risk hisobotida uyushgan kiberjinoyatlar idoralari jinoiy faoliyatni onlayn qilish uchun kuchlarni birlashtirayotganini tasdiqladi, shu bilan birga ularning aniqlash va jinoiy javobgarlikka tortilish ehtimoli AQShda 1 foizdan kamroqni tashkil qiladi.
Kompyuter firibgarligi — bu boshqa shaxsni yoʻqotishga olib keladigan

biror narsa qilish yoki qilmaslikka imkon berish uchun haqiqatni har qanday notoʻgʻri koʻrsatish. Shu nuqtai nazardan, firibgarlik quyidagi yoʻllar bilan foyda olishga olib keladi:

· 
Ruxsatsiz tarzda oʻzgartirish. Bu kichik texnik tajribani talab qiladi va xodimlar tomonidan maʼlumotlarni kiritish yoki notoʻgʻri maʼlumotlarni kiritishdan oldin maʼlumotlarni oʻzgartirish yoki ruxsatsiz koʻrsatmalar kiritish yoki ruxsat etilmagan jarayonlardan foydalanish orqali oʻgʻirlashning keng tarqalgan shaklidir;
· 
Odatda ruxsatsiz tranzaktsiyalarni yashirish uchun chiqishni oʻzgartirish, yoʻq qilish, bostirish yoki oʻgʻirlash. Buni aniqlash qiyin;
· 
Saqlangan maʼlumotlarni oʻzgartirish yoki oʻchirish.

Boshqa firibgarlik shakllari kompyuter tizimlari yordamida osonlashtirilishi mumkin, jumladan bank firibgarligi, karding, shaxsni oʻgʻirlash, tovlamachilik va maxfiy maʼlumotlarni oʻgʻirlash. Ushbu turdagi jinoyatlar koʻpincha shaxsiy maʼlumotlar yoki pul maʼlumotlarining yoʻqolishiga olib keladi.

Kiberjinoyatdan asosiy maqsad nima?

Ushbu jinoyatlar tanlangan jinoyatchilar guruhi tomonidan sodir etiladi.Kompyuterni vosita sifatida ishlatgan jinoyatlardan farqli o’laroq, bu jinoyatlar aybdorlarning texnik bilimlarini talab qiladi.Texnologiyalar rivojlanib borgani sari jinoyat tarkibi ham o’zgaribboradi.Ushbu jinoyatlar nisbatan yangi bo’lib, ular kompyuterlar mavjud bo’lgan vaqtgacha mavjud bo’lib, bu jamiyat va umuman olganda, dunyo ushbu jinoyatlar bilan kurashishga qanday tayyor emasligini tushuntiradi.Internetda har iuni sodir etiladigan ushbu turdagi ko’plab jinoyatlar mavjud . Bu kamdan-kam hollarda yolg’izlar tomonidan amalga oshiriladi, buning o’rniga u katta sindikat guruhlarini o’z ichiga oladi.
· 
maʼmuriyat yoki ishdagi hamkasblar bilan shaxsiy dushmanlik munosabatlari asosida qasos olish;
· 
shaxsiy yoki siyosiy maqsadlar uchun mamlakat pul tizimini buzish;
· 
mamlakatdagi vaziyatni, hududiy maʼmuriy tuzulishni beqarorlashtirish yoki siyosiy maqsadlar uchun tartibga solish;
· 
alonchilik, raqibni yo‘q qilish yoki siyosiy maqsadlar uchun muassasa, korxona yoki tizim ishini tartibga solmaslik;
· 
boshqa jinoyatlarni yashirish uchun;
· 
tadqiqot masalalarida;
· 
shaxsiy intelektual qobiliyat yoki ustunlikni namoyish qilish uchun.

Shaxs kiberjinoyatchilikning asosiy maqsadi bo’lganida, kompyuter maqsad emas, bakki vosita sifatida qaralishi mumkin. Ushbu jinoyatlar odatda kamroq texnik ekspertizani o’z ichiga oladi. Insonning zaif tomonlaridan odatda foydalaniladi. Ko’rilgan zarar asosan psixologik va moddiy bo’lmagan, variantlarga qarshi qonuniy choralarni yanada qiyinlashtirmoqda. Bu oflayn dunyoda asrlar davomida mavjud bo’lgan jinoyatlar. Firibgarlar, o’g’irlik va shunga o’xshash narsalar

Shaxs kiberjinoyatchilikning asosiy maqsadi bo'lganida, kompyuter maqsad emas, balki vosita sifatida qaralishi mumkin. Ushbu jinoyatlar odatda kamroq texnik ekspertizani o'z ichiga oladi. Insonning zaif tomonlaridan odatda foydalaniladi. Ko'rilgan zarar asosan psixologik va moddiy bo'lmagan, variantlarga qarshi qonuniy choralarni yanada qiyinlashtirmoqda. Bu oflayn dunyoda asrlar davomida mavjud bo'lgan jinoyatlar. Firibgarlar, o'g'irlik va shunga o'xshash narsalar yuqori texnologik uskunalar ishlab chiqarilishidan oldin ham mavjud edi. Xuddi shu jinoyatchiga qurbonlarning potentsial havzasini ko'paytiradigan va ularni izlashni va ushlashni qiyinlashtiradigan vosita berilgan.
http://fayllar.org