Reja: Moddiy nuqta Sanoq sistemasi Trayektoriya

bo‘ladigan jism moddiy nuqta deb ataladi. 

2. Sanoq 

sistemasi

 

Jismning  mexanik  harakati  haqida  to‘liq  ma’lu- 

mot  berish  kerak  bo‘lsin.  Masalan,  avtomobil  

shaharning A punktidan B punktiga borishini tahlil  

qilaylik.  Uning  tekislikdagi  hara katini  ifodalash  

uchun  quyidagi  usuldan  foydalanishimiz  mumkin.  

Shahar  xaritasini  olib,  unda  harakat  boshlangan  

A punkt, ya’ni sa noq jismni topamiz (4-rasm). Shu  

nu q tadan  o‘tuvchi  G‘arbdan  Sharqqa  va  Janub- 

dan  Shimolga  yo‘nalgan  ikkita  masshtabi  ko‘r     - 

satilgan  o‘q  o‘tkazamiz.  Bu  bilan  ikki  o‘l chamli  

koordinatalar  sistemasini  hosil  qilamiz.  Avtomobil  

yurgan  ko‘chalar  bo‘yicha  chiziq  o‘tkazsak,  avto mobilning  koordinatalar  

boshiga  nisbatan  harakat  yo‘li  chizmasini  ifodalagan  bo‘lamiz.  Endi  harakat  

davomida  avtomobilning  koordinatalar  boshiga  nisbatan  qayerda  va  qachon  

bo‘l gani  aniq  ko‘rsatilsa,  harakat  haqida  batafsil  ma’lumot  berilgan  bo‘ladi. 

Agar  parvozdagi  raketaning  koordinatalarini ifodalamoqchi  bo‘lsak,  uning 

balandlik  bo‘yicha  harakati  haqidagi  ma’lumotlarni  ham  ko‘rsatishimiz  

kerak  bo‘ladi.  Buning  uchun  tekislikdagi  koordinatalar  sistemasida  yuqoriga  

yo‘nalgan  va  koordinata  boshidan  

o‘tuvchi  perpendikulyar  o‘q  o‘t ka   za  miz.  

Natijada  uch  o‘lchamli  koordinatalar  sistema  si  hosil  bo‘la di. 

Raketaning  harakatini  to‘liq  ifodalash  uchun  uchta  parametr  ko‘r sa tiladi: 

1)  sanoq  jism  (bu  misolda  Yer  shari  olina  di); 

2)  koordinatalar  sistemasi  (koordinata  markazi  Yer  sharida  raketa  uchgan 

joydagi  nuqtaga  joylashtiriladi); 

---

3)  vaqt  sanog‘i  (raketa  uchish  trayektoriyasining  ma’lum  bir  nuqtasida  

qaysi  vaqtda  bo‘lgani).