Reja: O`yinlarning kelib chiqish tarixi

Каtta yoshdagi o’quvchilar uchun o’yinlar
Shu yoshdagi o’quvchilar uchun darsga kiritiladigan harakatli o’yinlar jismoniy tarbiyaning boshqa vositalariga o’rin bera boshlaydi. Ammo shu yoshdagi bolalar uchun tog’ri keladigan harakatli o’yinlar ham o’tkazib turiladi.
O’qituvchi harakatli o’yinlarni o’tkazganda V-IX sinf o’quvchilarining yosh xususiyatlari ular organizmining tezroq o’sishi bilan xarakterlanishini unutmasligi lozim. Shuning uchun darsda o’yinlar tashkil qilish va o’tkazish paytida hamda mashg’ulotlar vaqtida o’yin materiallarining asta-sekin va har taraflama o’tilishini hisobga olish zarur.
O’yin jarayonida haddan tashqari og’ir jismoniy harakat qilmaslik lozim. Bu yoshdagi o’quvchilarning har biriga individual muomala qilish muhim ahamiyatga egadir.
V-IX sinflarda foydalaniladigan harakatli o’yinlarning miqdori ancha kam bo’ladi. Bu yoshdagi o’quvchilar uchun foydalaniladigan o’yin materiallarining hajmi ta’lim-tarbiyaviy vazifalardan kelib chiqadi.
Bu sinflarda foydalaniladigan harakatli o’yinlar tashkiliy tuzilishi jihatidan ham, harakatlarining mazmuni jihatidan ham bit muncha murakkabroq bo’ladi. Cgjhn elementlarini o’z ichiga olgan o’yinlarga, shuningdek, sport o’yinlariga kengroq o’rin beriladi.
V-IX sinflarda harakatli o’yinlarni darsning ikkinchi va uchinchi qismlarida o’tkazish tavsiya etiladi. Darsning asosiy qismida o’quvchilarga bironta murakkab sport o’yinini o’rgatishga zamin tayyorlash uchun darsning tayyorgarlik qismiga ba’zi bir o’yinlar kiritish mumkin.
Harakatli o’yinlardan ko’zda tutiladigan asosiy maqsad o’quvchilarni sport o’yinlariga tayyorlashdir. Bunday o’yinlarda bironta sport o’yini texnikasi va taktikasining elementlari taraqqiy ettiriladi va takomillashtiriladi.
Ishlab chiqilgan metodikaga asosan harakatli o’yinlardan foydalaniladigan darslar chorak oxirida, ta’til oldidan me’yoriy nazoratlarga baho qo’yilganidan keyin o’tkaziladi. Darsning puxtaroq bo’lishiga erishish, shuningdek, orttirilgan ko’nikmalarni mustahkamlash va o’quvchilarga beriladigan yuklamani oshirish maqsadida o’yinlardan dars asosiy qismining oxirlarida foydalanish mumkin.
Hozirgi dasturlarning talablari yuqori sinf o’quvchilari oldiga muayyan maqsad va vazifalar qo’yadi. VIII-IX sinf o’quvchilari ijtimoiy va ishlab chiqarish xarakteridagi ishlar bilan shug’ullanadilar. Bu hol ulardan harakatli o’yinlar uchun ajratilgan vaqtni ehtiyot qilish va tejashni talab etadi.
Bunday sharoitda jismoniy tarbiya darslariga va jismoniy tarbiya bo’yicha o’tkaziladigan boshqa mashg’ulotlarga yetakchilik o’rinning berilishi tabiiydir.
Katta yoshdagi o’quvchilar faoliyatida harakatli o’yinlar kam o’rin oladi. Ular asosan har xil sport turlari texnikasi va taktikasining asosiy elementlari bilan shug’ullanadilar.
Agar harakatli o’yinlar darsga kiritilsa ham undan sportning har xil turlari sohasida orttirilgan harakat ko’nikmalarini takomillashtirish va mustahkamlashgina nazarda tutiladi.
Demak, o’qituvchi o’yinni o’tazish jarayonida o’yin harakatlarining bajarilishini alohida e’tibor bilan kuzatishi lozim.
Mazkur yoshdagi o’quvchilar uchun tuzilgan maktab dasturida gimnastika va sportning boshqa turlariga kattagina o’rin beriladi. Bundan ko’rinib turibdiki, darsga kiritiladigan o’yinlar harakatlarning biror elementlarini agallashga yordam beradigan mashqlardan iborat bo’lishi kerak.
Agar darsning asosiy qismiga sport o’yinlaridan birortasi kiritilgan bo’lsa, darsning kirish qismida mana shu sport o’yinining taktikasi va texnikasiga o’zining ayrim harakatlari bilan mos keladigan harakatli o’yinlardan bittasini o’tkazish juda muhim ahamiyatga ega bo’ladi.
Darsning yakunlovchi qismiga kiritiladigan harakatli o’yinlarning vazifasi yaxshi dam olish va kayfiyatni yaxshilash uchun muskullarga zo’r berishni kamaytirish, nafas olish organlari va qon aylanishini birmuncha tinchlashtirishdan iboratdir. “O’ylab top”, “Man qilingan harakat” singari o’yinlar, diqqatni sinash uchun o’tkaziladigan mashqlar darsning yakunlovchi qismidagi vazifalarni hal qilishga yordam beradi.