Pluglar tasnifi. Pluglar o‘zining vazifasi, traktorga ulanish usuli, konstruksiyasi, korpuslar soni va mo‘ljallangan ishchi tezligiga qarab har xil turlarga bo‘linadi. Plug korpusining konstruksiyasiga qarab lemexli, diskli, chizelsimon, rotatsion va qurama (kombinatsiyalashtirilgan) kabi turlarga bo‘linadi. Eng ko‘p tarqalganlari lemexli pluglardir. Diskli pluglardan og’ir (o‘ta qattiq va zich) tuproqli dalalarni haydashda foydalaniladi. Rotatsion va qurama pluglar ekinni ekish va parvarishlash agrotexnikasi talablariga qarab ishlatiladi. Plug turini ekin ekiladigan mintaqalardagi sharoitga moslab to‘g’ri tanlash muhimdir. Lemexli pluglar o‘z navbatida quyidagilarga b o‘linadi: - oddiy (keng ko‘lamda ishlatiladigan) pluglar. Bu guruhga xar yili haydaladigan yerlarga ishlov berish uchun mo‘ljallangan pluglar kiradi; - maxsus pluglar. Bu guruhga changalzor — botqoqbop, plantatsiyabop, bog’bop, tokzorbop, o‘rmonbop, yarusli, tekis shudgorlaydigan va boshqa pluglar kiradi. Traktorga ulanish usuli bo‘yicha pluglar tirkalma, osma va yarim osma
turlarga bo‘linadi. Tirkalma plugtraktorga maxsus tirkagich yordamida ulanib, uning to‘liq og’irligini esa o‘z g’ildiraklari ko‘tarib yuradi. Plugni ishchi va transport holatlariga maxsus mexanizmlari yordamida keltiriladi. Osma plug traktorning osish qurilmasiga o‘rnatiladi, transport holatida uning to‘liq og’irligi traktorga, ish jarayonida esa tayanch g’ildiraklarga tushadi. Osma pluglarni ish va transport holatiga keltirish traktorning osish qurilmasi mexanizmlari yordamida bajariladi. Plugning tayanch g’ildiragi shudgorlash chuqurligini o‘zgartirish uchun xizmat qiladi. Yarim osma plug traktorning osish qurilmasiga o‘rnatilib, plug transport holatda bo‘lganda o g’irligining bir qismi orqa g’ildi rakka tushadi. Texnologik. jarayonni bajarish usuli bo‘yicha pluglar tuproq uyumi va jo‘yaklar hosil qiladigan va tekis shudgorlaydigan turlarga bo‘linadi. Tuproq uyumi va jo‘yaklar hosil qilib shudgorlaydigan pluglarga faqat bir tomonga ag’daradigan korpuslar o‘rnatiladi. Bunday holda, yerni keyinchalik tekislash uchun ko‘p mexnat sarflanadi. Tekis shudgorlaydigan pluglarga bir vaqtning o‘zida chap va o‘ng tomonga ag’daradigan korpuslar o‘rnatiladi. Ularni navbatma-navbat ishlatish hisobiga tuproq palaxsalari doimo bir tomonga ag’dariladi, natijada yer uyum va jo‘yaklar hosil bo‘lmasdan shudgorlanadi. 10-rasm. Plug ishchi qismlarini joylashtirish sxemasi: 1-pichoq; 2-chimqirqar;3-korpus;4-chuqurlatgich; a-shudgorlash chuqurligi; a1-
chimqirqarning ishlov berish chuqurligi; a3-chuqurlatkichning ishlov berish
chuqurligi; H-rama balandligi; b-korpusning qamrov kengligi; ∆b-korpus qamrov kengligining qoplanishi; b1-chimqirqarning qamrov kengligi; b3-
chuqurlatkichning qamrov kengligi; t,t1,t3- chimqirqarning pichoq o‘qi va
chuqurlatkichning asosiy korpusga nisbatan bo‘ylama yo‘nalish bo‘yicha
joylashishi; l1,l2,l3-chimqirqar, pichoq va chuqurlatkichning asosiy korpusga
nisbatan ko‘ndalang yo‘nalish bo‘yicha joylashishi; ∆l- pichoq gupchagi va yer
orasidagi masofa.
Tekis shudgorlash uchun frontal pluglardan ham foydalanish mumkin.