Reja: Tog` jinslarining g’ovaklilik xossalari Yoriq kollektorlarning yoriqlik intensivligi, ochiqligi va g’ovakligi. Tog’ jinslarining o’tkazuvchanligi Qatlamlardagi fazalar harakati. Tayanch so`zlar
Yüklə 31,85 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ikki fazali harakat
|
2.4. Qatlamdagi fazalar harakati
Neft va gaz konlarida qatlamlar faqat neft yoki gazning o’zi bilan emas, balki suv bilan to’yingan bo’ladi, ya'ni bir vaqtning o’zida neft, gaz va suv birgalikda harakatlanishi mumkin. Bunday uch faza harakatlanayotganida tog’ jinsining absolyut o’tkazuvchanligi qandaydir bir faza uchun shu absolyut o’tkazuvchanlikdan kichik bo’ladi. Ilmiy tajribalar shuni ko’rsatadiki, fazaviy va nisbiy o’tkazuvchanliklar asosan tog’ jinsi u yoki bu faza bilan qanchalik to’yinganligiga bog`liq ekan. Qatlamlarda bir vaqtning o’zida ikki fazali - "neft+Qsuv", "neftQ+gaz", "gaz+Qsuv" harakati hamda uch fazali "neftQ+gazQ+suv" harakati bo’lishi mumkin. Bunday hollarda har bir faza uchun o’tkazuvchanlik miqdori juda muhim ahamiyatga ega bo’lib qoladi. Har bir faza uchun aniqlangan o’tkazuvchanlik suyuqlik va gazlarning sirqish qonunlarini o’rganishda keng qo’llaniladi. Bundan tashqari, bu ko’rsatkichlarga asoslanib quduqlarning mahsuldorligi, qatlamlardagi o’zgarishlar va h.k. aniqlanadi. Fazaviy va nisbiy o’tkazuvchanlikning har xil muhitlarda o’zgarishini ko’rib chiqaylik.
a) Neft va suv aralashmasining qatlamdagi harakati . Ma'lumki, o’tkazuvchanlik qatlamning u yoki bu faza bilan qanchalik to’yinganligiga bog`liq.
natijasida neft va suv uchun nisbiy o’tkazuvchanlik (suv bilan to’yinganlik hisobga olingan holda) grafik usulida ko’rsatilgan.
qumtosh) 20% suv bilan to’yingan bo’lsa, demak qolgan 80% neft bo’lishi mumkin, u holda suv uchun qumtoshning nisbiy o’tkazuvchanligi nolga teng, ya'ni suv harakati bo’lmaydi. Neft uchun esa nisbiy o’tkazuvchanlik 0,60-0,65 ga teng bo’ladi. Bunga asosiy sabab, tog’ jinsi suv bilan kam to’yinganida (20% gacha) juda mayda va boshi berk kanalchalarda, suv turib qoladi. Tog’ jinslarining eng mayda zarrachalari atrofini suv yupqa sirt bilan o’rab oladi va kapillyarlik kuchlar ta'sirida harakatsiz bo’lib qoladi.
bilan neft uchun nisbiy o’tkazuvchanlik keskin pasayadi. Masalan, suv bilan to’yinganlik 40% ni tashkil qilganida (1-rasmga qaralsin) suv uchun nisbiy o’tkazuvchanlik 0,1 ni neft uchun esa 0,3 ni tashkil qiladi. Suv bilan to’yinganlik oshib borgan sari neft uchun nisbiy o’tkazuvchanlik tubdan kamayib boradi. Tog’ jinslarida suv bilan to’yinganlik 70% va undan oshgandan keyin neft uchun nisbiy o’tkazuvchanlik deyarli nolga yaqinlashib qoladi.
Konlarda suv bilan to’yinganlik ortishi neftning quduqlarga yetib kelishiga keskin to’sqinlik qilib, amalda neft harakatining to’xtashiga olib keladi. Shuning uchun ham neft quduqlarini muddatidan oldin suv bosishining oldini olish kerak bo’ladi. Buning uchun avvalo quduqlarni burgulash vaqtida neft va gazli qatlamlarga burgulash suyuqligi kirib borishining oldini olish kerak, quduqlar mahsulotida suv paydo bo’lgandan keyin uning miqdori oshib ketmasdan oldin suv kelishini kamaytirish choralarini ko’rish lozim. Hozirgi paytda suv yo’llarini to’sish uchun har xil kimyoviy moddalardan qo’llaniladi, suv bosgan qatlamlarni neft qatlamlaridan ajratish uchun quduqlarda sementli tusiqlar o’rnatiladi. Xuddi shu maqsadlarda qatlamlarni bir-biridan ajratuvchi maxsus moslama pakerlardan ham foydalanish mumkin. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, suyuqliklarning sirt taranglik kuchi kamaygan sari nisbiy o’tkazuvchanlik ortar ekan. Sirt taranglikni esa SAM (sirt aktiv moddalar) ta'sirida kamaytirish mumkin.
Tog’ jinslarida suyuqlik va gaz harakat qilayotganda ham ular uchun nisbiy o’tkazuvchanlik tog’ jinsining suv bilan to’yinganligiga bogliq . 1 - b,v rasmda ko’rsatilganidek, tog’ jinslarining nisbiy o’tkazuvchanligi xuddi neft va suv harakatidek, gaz va suyuqlik harakatida ham suv bilan to’yinganlik ortib borishi nisbiy o’tkazuvchanlikni gazlar uchun keskin kamayib va aksincha, suv bilan to’yinganlik 20-25% ni tashkil qilganida gazlar uchun nisbiy o’tkazuvchanlik juda katta miqdorni (0,8 0,9) tashkil qilar ekan, suv esa bu vaqtda amalda harakatsiz bo’ladi. Lekin, suv bilan to’yinganlik 60% bo’lganda gazlar uchun nisbiy o’tkazuvchanlik atigi 0,2 ni tashkil qilar ekan. Qumtosh, ohaktosh va dolomitlar uchun ham yuqoridagi qonuniyatlar aniqlangan.
qumtoshlar uchun 10-15% ni va ohaktoshlar uchun 25-30% ni tashkil qilganda gaz harakatsiz bo’ladi . Shu bilan birga suyuqliklar uchun nisbiy o’tkazuvchanlik ham biroz kamayadi. Demak, kollektorlarda harakatlanayotgan neftdan erigan gaz ajralib chiqsa, neftning harakati susayar ekan. Bunga sabab ajralib chiqqan sof holdagi gaz eng mayda bo’shliqlar, juda tor go’vak va kanalchalarni egallab olib, neft harakatiga to’sqinlik qiladi.Shuning uchun ham neft konlari ishlayotganida iloji boricha qatlamlar ichida gazning neftdan ajralib chiqishiga yo’l qo’ymaslik kerak. 1 - rasmda keltirilgan suv bilan to’yinganlik bilan nisbiy o’tkazuvchanlik juda ko’p muhim omillarga bogliq bo’lganligi uchun amalda faqat shu konning qatlamlariga tegishli bog’liqliklar to’zilishi kerak. Ana shundagina konni ishlatishda eng yaxshi natija beradigan ish jarayonini ta'minlash mumkin bo’ladi. |