Reja: Turistik firma va mehmonxonalarda daromatlari

Mavzu: Turistik firma va mehmonxonalarda daromatlar, xarajatlar, soliqlar va yakuniy moliyaviy natijalar hisobi.

Reja:

1. 
   Turistik firma va mehmonxonalarda daromatlari.
   
2. 
   Turistik firma va mehmonxonalarda xarajatlari.
   
3. 
   Turistik firma va mehmonxonalarda soliqlar.
   

Respublikamizga sayyohlar sonini tobora oshirib borishi bilan birga, ularni xalqimizning boy madaniyati, an’analari, tarixi, turmush tarzi, milliy taomlari va dehqonchilik mahsulotlari bilan tanishtirish keng yo‘lga qo‘yilmoqda. Bu o‘z navbatida respublikamiz hududlariga tashrif buyurayotgan turistlar oqimini oshirish, aholini turizm sohasida bandligini ta’minlash va turizm xizmatlari eksportini ortishiga xizmat qiladi. Fuqarolar yig‘inlari hududlarida 20 tadan kam bo‘lmagan oilaviy mehmon uylari yaratilgan taqdirda va sayyohlar uchun kamida besh xil xizmat turi (yashash va/yoki ovqatlantirish xizmatlaridan tashqari) ko‘rsatilgan taqdirda, ularga “Turizm mahallasi”, “Turizm qishlog‘i” yoki “Turizm ovuli” maqomi beriladi. 2020 yildan boshlab “Turizm mahallasi”, “Turizm qishlog‘i” yoki “Turizm ovuli” maqomining berilgan fuqarolar yig‘ini “Obod qishloq” va “Obod mahalla” davlat dasturlariga kiritiladi”. Mehmonxonalar klaster asosida o‘z faoliyatlarini olib borish jarayonida, Turizm mahallasi, qishlog‘i va ovullari bilan birga o‘zaro hamkorlikni yo‘lga qo‘ysalar, ikki tomon uchun ham foydali bo‘ladi. Mehmonxona klasteri bu – turizm klasterining subyektlaridan biri bo‘lib, yil davomida mehmonxona daromadlarini ko‘paytirib borish, turistlar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqalarni yo‘lga qo‘yib xizmatlar turlarini kengaytirish, turizm sohasidagi boshqa subyektlar bilan kooperatsion aloqalarni kengaytirib yangi korxonalar ish o‘rinlarini yaratish (qo‘shilgan qiymat zanjiri) yo‘li bilan hududning turistik salohiyatini oshirishga xizmat qiladi. Ta’kidlash kerakki, hozirgi vaqtda mehmonxonalar xizmati sifati kategoriyasini, xususan uni boshqarish obyekti sifatida ko‘rib chiqishda ko‘plab mualliflar o‘rtasida yagona tushunish mavjud emas. Fikrimizcha mehmonxona xizmatlari sifati standartlarda belgilangan ma’lum to‘plam va mijozlar olishni kutayotan bir turli xizmatlar xossasi bo‘lib, ular turli kategoriyadagi joylashtirish vositalarida o‘ziga xos va tegishli sifatlar to‘plamiga ega bo‘ladi, mehmonxona korxonalari doirasida mijozlarning vaqtincha joylashish, ovqatlanish, turli qo‘shimcha va yordamchi boshqa turdagi xizmatlarga mijozlarning amaliyotda aniqlangan va nazarda tutilayotgan individual extiyojlarini qondirishni ta’minlaydi. Shu nuqtai nazardan sifat tegishli standartlarda belgilangan normativ xossalariga ega bo‘ladi, sifatni faqat bir turdagi, o‘xshash xizmatlar bo‘yicha taqqoslash mumkin, sifatni har bir iste’molchi tomonidan ijtimoiy iqtisodiy parametrlar va uning shaxsiy afzal ko‘rishi asosida baholash mumkin. Tadqiqot metodologiyasi. Taqdqiqot metodologiyasi sifatida mehmonxonalarda turistik xizmat ko‘rsatish sifati va samaradorligini boshqarishga oid olimlar fikrini o‘rgangan holda, kuzatish, qiyoslash, emperik tadqiqot, tizimli va qiyosiy tahlil hamda statistik guruhlashtirish va ekspert baholash kabi usullardan foydalanildi. Tahlil va natijalar. Hozirgi kunda mehmonxona industriyasi mintaqa va mamlakatlar xo‘jaligining qudratli tizimi va turizm iqtisodiyotining muhim tarkibiy qismiga aylangan. Mehmonxona industriyasi turli klass, kategoriya, turdagi ko‘plab turli jamoat va individual joylashtirish vositalaridan tarkib topgan bo‘lib, otel, mehmonxona, motel, yoshlar oteli va yotoqxonalari, apartamentlar, turistik qishloqlar, turistlarni joylashtirishda ishtirok etadigan xususiy sektor - uy mehmonxonalar va boshqalarni o‘z ichiga oladi. Mehmonxona xizmatlari qator o‘ziga xos xususiyatlariga ega bo‘lib, ularni bilish va shu asosida xizmat ko‘rsatishni tashkil etish va boshqarish mehmonxonalar xizmati sifati va samaradorligi hamda daromadlarini oshirishga imkon beradi. Bu va ko‘plab boshqa jihatlar ko‘pchilik mutaxassislarga ma’lum bo‘lgan va asosan mehmonxona xizmatlariga xos quyidagi xususiyatlarga bog‘liqdir:
1) Xizmat va mahsulotlarni ishlab chiqarish hamda iste’mol qilish jarayonlarining bir vaqtda sodir bo‘lishi. Mehmonxona xizmatlarini taqdim qilish ham iste’molchi, ham ijrochining faol ishtirokini talab qiladi, bunday xizmatlar ijrochining hududida sodir bo‘ladi. Xizmat ko‘rsatadigan xodim is’temolchi bilan bevosita aloqada bo‘ladi, iste’molchi esa ijrochi xodimni mehmonxona xizmatining ajralmas tarkibiy qismi deb hisoblaydi. Mehmonxona xizmatlarining sifati ko‘p darajada mehmon tomonidan xodimning xulq-atvoriga qarab baholanadi;
2) Sezilmaslik. Mehmonxona xizmati boshqa har qanday xizmat kabi sezilmaydi. Xizmatlar nomoddiydir, uni iste’mol qilingunga qadar baholab bo‘lmaydi, ular faqat xizmat ko‘rsatish va iste’mol jarayonida mavjud bo‘ladi;
3) Mehmonxona ishlab chiqargan mahsulotni (xizmatni) g‘amlab qo‘yish, to‘plash, saqlashning mumkin emasligi. Mehmonxona mahsuloti ayni paytda mavjud iste’molni qondirishga mo‘ljallangan. Agar xizmatlar o‘z vaqtida va sifatli ko‘rsatilmasa, mehmonxonaning daromad olish imkoniyatlari yo‘qotiladi va ular qayta tiklanmaydi;
4) Sifatning o‘zgarib turishi (doimiy emasligi). Mehmonxona xizmatlari sohasi o‘zgaruvchanligi bilan ajralib turadi, uning sifati xizmatni kim va qanday sharoitda ko‘rsatayot ganiga bog‘liq bo‘ladi. Xizmat ko‘rsatuvchining xizmat ko‘rsatish paytidagi holati xizmatning sifatiga kuchli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Bitta odamning o‘zi bugun mijozga a’lo darajada, ertaga esa ko‘plab sababga ko‘ra (masalan,yomon kayfiyat, oilaviy muammolar va b.) ancha yomon xizmat ko‘rsatishi mumkin. Ko‘rsatilayotgan xizmatning o‘zgaruvchanligi va sifatining tebranib turishi mehmonxona industriyasi nomiga mijozlar tomonidan aytilayotgan noroziliklarning asosiy sabablari hisoblanadi;
5) Talab va ehtiyojning mavsumiyligi. Mehmonxona xizmatlari mavsumiy tebranishlarga duchor bo‘ladi. Mehmonxona mahsulotiga (joylashtirish va boshqa xizmatlar) talab va ehtiyoj har kuni, hafta yoki mavsumda tebranib turishi mumkin. Masalan, ko‘pchilik turistlar yozda dam oladi, shunga muvofiq mehmonxona xizmatlariga talab ham mazkur davrda ancha ko‘payadi;
6) Mehmonxona xizmatlari va sayohat (tashrif) maqsadlarining o‘zaro bog‘liqligi. Mehmonxona mahsulotlarini sotishga turoperator va turagentlarning harakatlari katta ta’sir ko‘rsatadi, chunki aynan mehmonxona biznesi turistik faoliyat bilan juda yaqin bog‘langandir;
7) Mehmonxona xizmatlarini sotish hajmining qator omillarga bog‘liqligi: mehmonxonaning joylashgan o‘rni; xizmat ko‘rsatishning qulayligi; servis darajasi va xilma-xilligi; mehmonxona imiji; baho va narxlar; xizmatlar assortimenti va boshqalar. Turizm bu davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, siyosiy, tomondan tez rivojlanishidir. Obro‘ – e’tiborining oshishiga olib keladi. O‘zbekiston turizm bo‘yicha Yevropadan qolishmaydigan potensialga ega. Lekin bu potensialdan kam foydalanish Shuncha rivojlanishdan qolmoq deganidir. Mehmonxonalarimizda qo‘shimcha xizmatlarni ko‘paytirishimiz kerak.Ulardan asosiylari bu turist har doim duch keladigan valyuta almashtirish xizmatini yaxshi yo‘lga qo‘yishimiz kerak. Istalgan vaqtda ular o‘z valyutalarini o‘zbek so‘miga almashtirish imkoniga ega bo‘lishi.Eng kata e’tibor mehmonga qilinadigan muomila uning ruhiyatiga katta ta’sir qiladi. Mijoz istagan vaqti so‘ragan xizmati qancha tez va sifatli bajarilsa usha mijozning xizmat ko‘rsatgan mehmonxonaga yana tashrif buyurish istagini uyg‘otadi va mehmonxona o‘zining doimiy mijoziga ega bo‘ladi. Mehmonxona biznesi bugungi kunda eng istiqbolli va daromadli sohalardan biri hisoblanadi. Iqtisodiyotning xalqaro bozorga chiqishi va turizm sanoatining jadal rivojlanishi ishbilarmonlar va turistlarning mehmonxonalar va mehmonxonalar segmentida taqdim etiladigan xizmatlarga qiziqishini kuchaytirdi va shunga mos ravishda malakali ishchilarga ehtiyoj ortmoqda. Ushbu yo‘nalishni biznes-taklif sifatida jalb qilish, mehmonxonaga ega bo‘lish obro‘li va foydalidir. Shuni ta’kidlash kerakki, ko‘pchilik bu imkoniyatni o‘ziga jalb qilmoqda martaba o‘sishi mehmonxona biznesida - oddiy lavozimlar uchun ish beruvchilar ko‘pincha xodimlardan biron bir maxsus ma’lumot yoki ko‘nikmaga ega bo‘lishni talab qilmaydi (bularni barchasi ish jarayonida olinishi mumkin), shu bilan birga menejment jamoasiga jiddiy talablar qo‘yiladi. Hech kimga sir emaski, mehmonxonalar sanoatidagi kasblar juda xilma-xildir, chunki tizim mutaxassisliklarning ko‘pligini belgilaydi - har bir kishi mehmonxona biznesida - texnik xodimlardan tortib to‘g‘ridanto‘g‘ri menejmentgacha - menejerlar, ma’murlar, menejerlar va boshqalarda faol ishtirok etadi. Bundan tashqari, mehmonxona sohasidagi mutaxassisliklar ofitsiantlar, oshpazlar, xizmatkorlar tomonidan taqdim etilgan. Qisqasi, ushbu faoliyat turida har bir kishi zavqlanadigan biror narsani topishi mumkin, chunki mehmonxona biznesidagi kasblar juda xilma-xildir Sayyohlik agentligini ochmasdan oldin, sayyohlik agentligi nima ekanligini, uning faoliyatining mohiyati nimada ekanligini tushunishingiz kerak. Avvalo, ba'zi tushunchalarning ma'nosini tushunish kerak.
Sayyohlik kompaniyasi bu turistik operator va sayohatga borishni istagan kishi o'rtasida vositachilik vazifasini bajaruvchi agentlikdir. U majburiyatlarni bajarishi mumkin:

• 
  Turoperator - bu aholi o'rtasida katta talabga ega bo'lgan turli xil turlarni ishlab chiqishi va ommaviy axborot vositalari orqali reklama qilishi kerak bo'lgan kompaniya,
  
• 
  Sayohat agentligi - sayohatlar turlarini amalga oshiruvchi kompaniya: pul o'tkazmalarini amalga oshiradi, chiptalarni sotadi, mijozlarni joylashtirish va ular uchun ekskursiyalarni tashkil etish haqida qayg'uradi.
  

Shuningdek, Rossiyada sayyohlik agentligini ochishdan oldin, kompaniyangiz javobgarligini bilishingiz kerak. Qoidaga ko'ra, sayyohlik agentligi quyidagi xizmatlarni taqdim etadi:
Shartnoma tuzilgan turoperatorning talablariga muvofiq mijozlarga vizalar berish. Agar biror narsa noto'g'ri qilingan bo'lsa, buning uchun javobgarlik sayyohlik agentligi zimmasida bo'lishi kerak.
Mijozlarga safar uchun zarur bo'lgan hujjatlarning to'liq to'plamini berish:

• 
  Chiptalar (havo va temir yo'l),
  
• 
  Tibbiy sug'urta
  
• 
  Turar joy uchun vaucher
  
• 
  Turist boradigan davlat to'g'risidagi eslatma
  
• 
  Mijoz talab qilgan barcha xizmatlarni bron qiling
  
• 
  Turoperatorning ishi uchun o'z vaqtida to'lovlarni amalga oshiring.
  

Keyinchalik, biz sizga turizm agentligini noldan qanday ochish bo'yicha bosqichma-bosqich ko'rsatmalarni taqdim etamiz.
Sizga kerak bo'lgan birinchi narsa - bu fikr. Ishoning, bugungi sayyohlik biznesida raqobat g'oyat zo'r. Siz ushbu kurashga qo'shilishga va eng yaxshi sayyohlik agentliklari ro'yxatidan joy olishga tayyor bo'lishingiz kerak. Aks holda, siz biznesga tusholmaysiz. Ushbu faoliyat sohasida etakchidan mustaqil bo'lgan ko'plab omillar mavjud. Shuning uchun kompaniyalarning uchdan bir qismi bir yillik faoliyatdan so'ng yopiladi. Bu haqiqiy statistika. Agar siz qanday harakat qilishni bilsangiz, unda nega imkoniyatdan foydalanmang.
Sayyohlik kompaniyasi uchun birinchi navbatda turar joy tanlash kerak. Oddiy ofis uchun pulingiz bo'lmasa, kompaniyaning ochilishini eng yaxshi vaqtgacha qoldirishingiz kerak. Narxga tayyor bo'ling. Xususan, siz ijaraga (oyiga taxminan 1000 dollar) pul to'lashingiz kerak bo'ladi. Albatta, bu miqdor juda o'rtacha. Ushbu turdagi pul evaziga siz katta shahardagi biznes-markazning 3-4-qavatida 15-20 kvadrat metrdan oshmaydigan joyda o'z ofisingizni tashkil qilishingiz mumkin. metrga teng.
Prezident Shavkat Mirziyoyev 3-aprel, juma kuni, koronavirus tarqalishi va uning oqibatlariga qarshi kurash masalalari bo‘yicha videoselektor yig‘ilishi o‘tkazdi.
Yig‘ilishda Prezident qiyin vaziyatda iqtisodiyotni, tadbirkorlarni faol qo‘llab-quvvatlash uchun muhim farmonga imzo chekkanini ma’lum qildi.
Farmonga ko‘ra, turistik va mehmonxona faoliyati bilan shug‘ullanuvchi tadbirkorlar 2020-yil yakuniga qadar yer va mol-mulk soliqlarini to‘lashdan ozod etildi. Ularga ijtimoiy soliq stavkasi hozirgi 12 foizdan 1 foizga tushirildi.
“Ushbu imtiyozdan sohada xizmat ko‘rsatayotgan mingdan ortiq subyektlar foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ladi”, — dedi Shavkat Mirziyoyev.
Shu yilning 2 dekabr kunida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti vazifasini bajaruvchi Shavkat Mirziyoyev "O‘zbekiston respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni ta'minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi farmonni imzoladi.
Xorijiy turistlar uchun mamlakat jozibadorligini oshirish maqsadida davlatning viza siyosatini tubdan liberallashtirishni nazarda tutuvchi mazkur farmondagi tartib-qoidalar O‘zbekistonning turizm sohasidagi ijobiy qiyofasini yuqori darajaga ko‘tarish, mamlakatga turistlar oqimini talay darajada ko‘paytirish, shuningdek, mazkur sohadagi ishbilarmonlik faoliyatini kuchaytirish imkonini beradi. 
Aeroportlar, vokzallar hamda davlat chegarasi orqali boshqa o‘tish punktlarida xizmat ko‘rsatish sifati va saviyasini tubdan oshirish xorijiy turistlarning mamlakatga kelishlarida qulay shart-sharoitlar yaratilishining muhim omili hisoblanadi. Farmonda shu maqsadlarda quyidagilar nazarda tutiladi: 
2017 yilning 1 apreligacha Toshkent, Samarqand, Buxoro va Urganch shaharlarining xalqaro aeroportlarida xorijiy turistlar uchun “yashil yo‘lak” bojxona nazorati tizimini, pasport va bojxona nazoratidan o‘tishning, bagajni olishning soddalashtirilgan tartib-taomilini joriy etish hamda transport xizmati ko‘rsatishni yaxshilash yuzasidan zarur chora-tadbirlar ko‘rish; 
- aeroportlar va vokzallarda rezidentlar va norezidentlarning pasport nazoratidan alohida-alohida o‘tishlarini tashkil qilish; 
- aeroportlar va temir yo‘l vokzallarida qulay turizm axborot makonini, shu jumladan turizm-axborot punktlari faoliyatini tashkil etish va rivojlantirish. 
Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan tadbirlarni amalga oshirish asosiy transport uzellarida xizmatlar ko‘rsatish sifatining eng ilg‘or jahon standartlariga mos kelishini ta'minlashga, mamlakat xalqaro aeroportlari va vokzallarining reytingini oshirishga qaratilgan. 
Turizm sohasidagi tadbirkorlik faolligini yanada rag‘batlantirish, turizm infratuzilmasini rivojlantirish, turizm tashkilotlariga qo‘shimcha imtiyoz va preferensiyalar berish Farmonning yana bir muhim xususiyatidir. 
Jumladan: 
- turizm operatorlari ular tomonidan ko‘rsatiladigan turizm xizmatlari uchun tushadigan xorijiy valyutadagi tushumni majburiy sotishdan ozod qilinadi; 
- mehmonxonalar xorijiy valyutadagi tushumning faqat 25 foizini belgilangan tartibda majburiy sotadilar; 
- xorijiy fuqarolar tomonidan mehmonxonalar xizmatiga haq to‘lash erkin ayirboshlanadigan valyutada amalga oshiriladi, ular uchun to‘lov respublikaning davlat va byudjyet tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladigan hollar bundan mustasno; 
- yuridik shaxslar kamida 4 yulduzli darajadagi mehmonxona va motellarni foydalanishga topshirganda ular yuridik shaxslarning foyda solig‘i, yer solig‘i va mol-mulk solig‘idan, shuningdek yagona soliq to‘lovidan 5 yil muddatga ozod qilinadi; 
- turizm faoliyati sub'yektlari tomonidan sig‘imi 9 kishidan ortiq bo‘lgan yangi avtotransport vositalari sotib olinganligi uchun Respublika yo‘l jamg‘armasiga yig‘im avtotransport vositalari qiymatining maksimal darajadagi 20 foizi emas, balki 3 foizigacha miqdorda undiriladi. 
Farmonda Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasiga manfaatdor idoralar bilan birgalikda 3 oy muddatda O‘zbekiston Respublikasining turizm sohasini o‘rta muddatli istiqbolda rivojlantirish Kontseptsiyasini, shuningdek 2017-2021 yillarda Kontseptsiyani amalga oshirish yuzasidan aniq chora-tadbirlar Dasturini Vazirlar Mahkamasiga taqdim etish vazifasi topshirilgan. 
Farmonni bajarish yuzasidan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risidagi qarori qabul qilindi. Qarorda davlat qo‘mitasi faoliyatining asosiy vazifalari va yo‘nalishlari belgilab berilgan, davlat qo‘mitasining tashkiliy tuzilmasi va Nizomi tasdiqlandi, shuningdek milliy turizm mahsulotini xorijga namoyish qilish, turizm sohasida kadrlar tayyorlash va turizm xizmatlarini sertifikatlash bo‘yicha bir qator idoraviy tashkilotlar tuzildi. 
Mazkur Farmonni amalga oshirish iqtisodiyotni barqaror rivojlantirishga, tarkibiy o‘zgartirishlar va diversifikatsiya qilishga, barcha mintaqalarni va turdosh tarmoqlarni kompleks ravishda ildam rivojlantirishning yetakchi kuchi bo‘lish imkoniyatiga ega mamlakat iqtisodiyotining strategik tarmog‘i sifatida turizmni jadal rivojlantirishni ta'minlashga, shuningdek O‘zbekistonning jozibador turizm markazi sifatidagi ijobiy qiyofasini shakllantirishga butun choralar bilan ko‘maklashadi.
MEHMONXONА VА TURISTIK XIZMАTLАRGА SOLIQ IMTIYoZLАRI TАTBIQ ETILАDI
Prezidentning 4.05.2017 yildagi PF–5033-son Farmoni bilan turizm sohasidagi biznes-subʼektlarga qoʼshimcha imtiyozlar berildi.
Shu tariqa joriy yilning 1 iyunidan boshlab mehmonxona va turistik xizmatlar uchun toʼgʼridan-toʼgʼri xususiy xorijiy investitsiyalar uchun taqdim etiladigan imtiyozlar tatbiq etiladi.
Maʼlumot uchun: imtiyozlar yuridik shaxslardan olinadigan foyda soligʼi, mol-mulk soligʼi, obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish soligʼi, mikrofirmalar va kichik korxonalar uchun YaST hamda Respublika yoʼl jamgʼarmasiga majburiy ajratmalardan ozod etishdan iborat boʼlib, toʼgʼridan-toʼgʼri xususiy xorijiy investitsiyalarning quyidagi hajmida amal qiladi:
• 300 mingdan 3 mln АQSh dollarigacha — 3 yil;
• 3 mln.dan 10 mln АQSh dollarigacha – 5 yil;
• 10 mln АQSh dollaridan ortiq – 7 yil.
Bundan tashqari, yuridik shaxslar tasdiqlanadigan roʼyxatlar boʼyicha mamlakatimizda ishlab chiqarilmaydigan mehmonxona va motellar qurish va rekonstruktsiya qilish uchun olib kelinadigan asbob-uskunalar, texnikalar, butlovchi buyumlar, ehtiyot qismlar va materiallar uchun 5 yilga bojxona toʼlovlaridan ozod etiladi (bojxonada rasmiylashtirish yigʼimlari bundan mustasno).
Tegishli qoʼshimchalar Prezidentning quyidagi Farmonlariga kiritildi:
• 11.04.2005 yildagi PF–3594-son “Toʼgʼridan-toʼgʼri xususiy xorijiy investitsiyalarni jalb etishni ragʼbatlantirish borasidagi qoʼshimcha chora-tadbirlar toʼgʼrisida”gi Farmoni;
• 2.12.2016 yildagi PF–4861-son “Oʼzbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni taʼminlash chora-tadbirlari toʼgʼrisida”gi Farmoni.