Reje: Differencial ku’sheyttirgishler (DK) sxemasi

5.2.Differencial kusheyttirgishler

Reje:

1. 
   Differencial ku’sheyttirgishler (DK) sxemasi
   
2. 
   Simmetrik emes kiriw ham shigiw DK sxemasi
   

Differencial ku’sheytirgish (DK) dep eki kiriske iye bolg’an ku’sheytirgishke aytiladi. Onin’ shig’isindag’I signal kiris signallarinin’ parqina proporcional boladi.

8.8 – su’wrette a’piwayi simmetriyaliq DK sxemasi keltirilgen. Ku’sheytirgish eki simmetriyaliq iyinge iye bolip, birinshi iyin VT1 tranzistor ha’m R_К1 rezistordan, ekinshi iyin bolsa VT2 tranzistor ha’m R_К2 rezistordan quralg’an. Sxemanin’ da’slepki is rejimi I_Э tog’I ja’rdeminde ta’miyinlenedi Bul toktin’ turaqlilig’I bolsa turaqli tok generatori (TTG) ta’repinen ta’miyinlenedi.

8.8 – su’wret.

Usi sxema 8.5 – su’wrettegi sxemag’a uqsaslig’in gu’zetiwimiz mu’mkin. Bunin’ ushin R2 ha’m R3 rezistorlardi VT1 ha’m VT2 tranzistorlar menen almastiriw ha’m R1= R_К1, R4= R_К2 dep esaplaw kerek. Eger R_К1 ha’m R_К2 qarsiliqlari bir-birine ten’ ha’m VT1 tranzistor parametri VT2 niki menen bir qiyli bolsa, ol halda bul sxema simmetriyaliq boladi.

A’melyatta to’rtke jalg’aniw sxemalardan qa’legen birinen paydalaniw mu’mkin: simmetriyaliq kiris ha’m shig’is, kiris ha’m simmetriyaliq emes shig’is, simmetriyaliq emes kiris ha’m simmetriyaliq shig’is, simmetriyaliq emes kiris ha’m shig’is. Simmetriyaliq kiriste kiris signali derek DK kirisleri arasina (tranzistorlardin’ bazalari arasina) jalg’anadi. Simmetriyaliq shig’ista ju’kleme qarsilig’I DK shig’islari aralig’ina (ranzistorlardin’ kollektorlari arasina) jalg’anadi.

Soni aytip o’tiw kerek, DK kernewlerinin’ ma’nisi (moduli boyinsha) bir– birine ten’ bolg’an eki derekten ta’miyinlenedi. Eki polyarli derekten ta’miyinleniw tinishliq rejiminde uliwma shinag’a sekemgi tranzistordin’ baza potenciallarin kemeytiriw mu’mkinshiligin beredi. Bul halat DK kirislerine signallardi qosimsha da’reje jiljitiw qurilmalarin kiritpesten uzatiwg’a mu’mkinshilik beredi.

Eki iyinnin’ simmetriyalig’nda kiris signallari joq jag’dayda ( =0, =0) kollektor toklari ha’m tranzistorlardin’ kollektor potenciallari bir qiyli boladi, shig’is kernewi bolsa =0. Sxema simmetriyaliq bolg’anlig’I sebepli, tranzistordin’ xarakteristikasinin’ sebeplerine baylanisli bolmag’an ta’rizde qa’legen o’zgeriwi, eki iyinnin’ toklarinin’ bir qiyli o’zgeriwine alip keledi. Usi sebepli sxema balanisi buzilmaydi ha’m shig’is kernewi dreyfi derli nolge ten’ boladi.

DK eki kiriske fazasi ha’m amplitudalari bir qiyli bolg’an signal (sinfaz signal) berilse = , iyinlerinin’simmetriyalig’I ha’m TTGnin’ bar boliwi sebepli kollektor toklari o’zgermeydi ha’m olar o’zgerissiz ha’m bir – birine ten’liginshe qaladi.

Bul jerde - emmiter tog’inin’ uzatiw koefficienti.

Demek, kollektor potenciallari ten’liginshe qaladi, shig’is kernewi bolsa . Bul degeni, ideal DK sinfaz kiris signallarina sezilersiz.

Eger kiris signallarinin’ amplitudasi boyinsha bir qiyli, biraq fazalari qarama– qarsi bolsa, ol halda olar differencial dep ataladi. Differencial signalinin’ ta’siri na’tiyjesinde bir iyindegi tok ekinshi iyindegi toktin’ kemeyiwi esabinan artadi , sebebi toklat jiyindisi turaqli . Bir tranzistordin’ kollektorinin’ potenciali kemeyedi, ekinshisiniki bolsa tap usi ma’niske kemeyedi. DK shig’isinda potenciallar parqi hasil boladi, demek, shig’is kernewi .

Uliwma emmiterli jalg’aniw sxemasinda isleytug’in ku’sheytkish analizi na’tiyjelerinen paydalang’an halda, differencial signalinin’ (simmetriyaliq kiris ha’m shig’isqa iye bolg’an) ku’sheytiriw koefficientinin’ ma’nisin alamiz

Ideal DKlarda sinfaz signallardi so’ndiriw na’tiyjesinde nol dreyfi bolmaydi. Ha’r tu’rli temperaturalardin’ o’zgeriwleri, shawqimlar ha’m navodkalar sinfaz signallar boliwi mu’mkin. Real DKlarda iyinlerinin’ absolyut simmetriyasina erisiw mu’mkin emes, sonin’ ushin nol dreyfi bar bolip, ol ju’da’ kishi ma’niske iye boladi. Differencial kiriste, yag’niy kiris simmetriyaliq bolg’anda, DK kiris qarsilig’I sxemanin’ shep ha’m on’ iyinlerinin’ kiris qarsiliqlarinin’ jiyindisina ten’ boladi, sebebi bul qarsiliqlar signal deregine salistirg’anda izbe– iz jalg’anadi. Sonday qilip, , bul jerde - UE sxemasinda jalg’ang’an tranzistordin’ kiris qarsilig’I. shamasi tranzistordin’ tinish tog’ina Iб g’a baylanisli boladi. Sonin’ ushin kiris signalin o’shiriw ushin ku’sheytkishlerdi kishi toklar rejiminde isletiw kerek.

Differencial ku’sheytkishtin’ ku’sheytiriw koefficienti kiris signallar generatorinin’ jalg’aniw ha’m shig’is signalinin’ o’lsheniw usilina baylanisli.

DK ku’sheytiriw koefficienti simmetriyaliq kiristede, simmetriyaliq emes kiristede, bir qiyli boladi.

Simmetriyaliq emes shig’sta ju’kleme qarislig’I bir ushi menen bir tranzistordin’ kollektorina, ekinshi ushi menen bolsa – uliwma shinag’a jalg’anadi. Bul waqitta К_U simmetriyaliq shig’istag’ig’a salistirg’anda 2 ma’rtebe kishi boladi.

Ju’kleme qarislig’I ekinshi shig’is ha’m uliwma shina aralig’ina jalg’ang’an bolsin. Eger kiris signali 1 kirisine uzatilsa, ol halda shig’is signalinin’ fazasi kiris signalinin’ fazasina sa’ykes keledi. Bul waqitta 1 kiriske “inverislenbeytug’in” kiris atamasi beriledi. Eger kiris signali 2 kirisine uzatilsa, ol halda shig’is ha’m kiris signallari fazasi bir – birine qarama–qarsi boladi ha’m 2 kiris “inverisleytug’in” kiris dep ataladi.

Kishi kiris toklarina iye bolg’an maydanli tranzistorlardi qollaw na’tiyjesinde differencial ku’sheytkishtin’ kiris qarsilig’in sezilerli asiriw mu’mkin. Bul waqitta р–n menen basqarilatug’in maydanli tranzistorlarg’a u’lken itibar qaratiladi. р–n menen basqarilatug’in, kanali n–tu’rli maydanli tranzistorlarda orinlang’an DK sxemasi 8.9 – su’wrette keltirilgen. Turaqli tok generatori VT3 ha’m R_И da orinlang’an. R_СИЛ1 ha’m R_СИЛ2 rezistorlari VT1 ha’m VT2 tranzistorlardin’ zatvorlarina baslang’ish jiljitiwdi beriw ushin arnalg’an.

8.9 – su’wret.

Qadag’alaw sorawlari

1. Differencial ku’sheytkish degen ne?

2. Ne ushin differencial ku’sheytkish sxemasina turaqli tok generatori kiritiledi?

3. Qanday kernewler sinfaz delinedi?

4. Differencial ku’sheytkishtin’ qaysi kirisine “inverslenbeytug’in” ha’m

“inversleytug’in” kiris atamalari berilgen?

5. Ne sebepli DKda eki polyarli derek qollaniladi?