Mühazirə konspekti
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“ELEKTRİK ÖLÇMƏLƏRİ VƏ VASİTƏLƏRİ – 2” fənnindən mühazirə konspekti Müəllim: M.A. Rzayev BAKI – 2020 1. ELEKTRİK DÖVRƏLƏRİNİN PARAMETRLƏRİNİN ÖLÇÜLMƏSİ
Məlumdur ki, elektrik dövrələri müqavimətdən (rezistordan), induktivlikdən və tutumlardan təşkil olunur.
Müqavimət elektrik dövrəsinin ən mühüm parametrlərindən biri olub,hər hansı dövrənin və ya qurğunun işini müəyyən edir.
Elektrik maşınlarını, aparatlarını və cihazlarını hazırladıqda, elektrik qurğularının montajında və istismarında müqavimətlər üçün müəyyən qiymətin alınması onların normal iş reji- mini təmin etmək üçün zəruri şərtdir.
Bəzi müqavimətlər öz qiymətlərini praktiki olaraq dəyişməz saxlayır, digərləri isə əksinə, zamandan, temperaturdan, rütubətdən, mexaniki qüvvələrdən və s. asılı olaraq kəskin surətdə dəyişir. Ona görə də həm elektrik maşınlarını, aparatlarını və cihazlarını istehsal etdikdə, həm də elektrik qurğularını montaj və istismar etdikdə müqavimətləri ölçmək lazım gəlir.
Müqavimətlər öz qiymətlərinə görə çox müxtəlif olur.Praktiki olaraq müqavimətləri 10 -6
Om tərtibində çox kiçik qiymətlərdən başlayaraq 10 15 - 10
18 Om tərtibində böyük müqavimətlərə qədər ölçmək lazım gəlir.
Yuxarıda qeyd edilənlərlə əlaqədar olaraq təbiidir ki, müqavimətləri ölçməkdən ötrü müxtəlif metodlar və cihazlar vardır və ölçmə əməliyyatı aparmaq üçün bu və ya digər metodun seçilməsi çoxlu miqdarda amilin nəzərə alınmasını tələb edir.
Ümumiyyətlə, müqavimətləri dolayı və bilavasitə qiymətləndirmə metodları, eləcə də körpü ölçmə sxemləri əsasında həm analoq, həm də rəqəm cihazlarının köməyi ilə ölçmək mümkündür.
Rezistorun sabit cərəyana görə R x müqavimətini dolayı metodla ölçmək üçün aşağıdakı sxemdən (şəkil 1.1) istifadə etmək olar.
vasitəsilə cərəyan və gərginliyin uyğun qiymətlərini tənzim etməklə R x – i belə hesablamaq olar:
) / ( v x x v x x R U İ U İ İ U R − = − =
burada İ v - voltmetrdən axan cərəyan; R v - voltmetrin daxili müqavimətidir; əgər x v R R
olarsa, İ U R x x / yazmaq olar.
Mütləq metodiki xəta x R bir-biri ilə paralel birləşdirilmiş rezistor və voltmetrin ümumi müqaviməti ilə ölçülən müqavimətin fərqi kimi müəyyən edilir: v x x x v x v x x R R R R R R R R R + − = − + = 2 , nisbi xəta isə ) R R /( R v x x + − =
Aydındır ki, a) şəklindəki sxem kiçik müqavimətləri ölçmək üçün yararlıdır. Böyük müqavimətləri ölçmək üçün b) şəklindəki sxemdən istifadə edilir. Bu halda
burada R A - ampermetrin daxili müqavimətidir. Əgər x A R R olarsa, onda R x = U/İ x ; mütləq xəta
A x R R = x A R R / = kimi təyin edilir.
Ampermetr və voltmetr metodu ilə ölçmənin xətası həmişə istifadə olunan ampermetr və voltmetrin gətirilmiş xətalarının cəmindən böyük olur. Bu metoddan adətən qeyri-xətti ikiqütblülərin (məsələn, varistorların, termorezistorların və s. ) “nöqtələr” üzrə volt-amper xarakteristikalarını təyin etmək üçün istifadə olunur.
Ampermetr və voltmetr metodu əsasında müqavimətləri ölçmək üçün cihazlar – elektromexaniki və elektron – hazırlanıb istehsal olunur. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|