Reje: dnk nın` du`zilisi Ribonuklein kislotalar

4.Aminokislotalardıń ximiyalıq qásiyetleri 
Amiokislotalarǵa tiyisli bir qansha reaktsiyalar boladı; 1-aminokislotalardıń 
nitrid kislotası menen reaktsiyası; 2) formaldegid penen reaktsiyası; 3) ningidrin 
menen reaktsiyası.

---

1. Aminokislotalardıń nitrit kislotası menen óz-ara tásirinde tiyisli bolǵan 
oksi kislota payda boladı hám erkin azot ajıralıp shıǵadı 
2. Aminokislotalar formaldegid penen reaktsiyaǵa kirisip metillesken 
birikpelerdi payda etedi. 
3. α-aminokislotalar ningidrin menen óz-ara reaktsiyaǵa kirisip kók-fiolet 
reńge iye bolǵan birikpe payda etedi. 
Qaytarılǵan ningidrin 

---

Tema. Beloklardıń ximiyalıq dúzilisi, funktsiyası 
 
Reje: 
1.
Beloklardıń elementar quramı
2.
Beloklardıń funktsiyaları
3.
Beloklardıń fizikalıq ximiyalıq qásiyetleri 
 
1.
 
Beloklardıń elementar quramı
Beloklar – joqarı molekulyar quramalı birikpeler bolıp, aminokislotalardan 
quralǵan. Beloklardıń elementar quramı uglerod, vodorod, kislorod, azot hám de 
kúkirtten ibarat. Ayrım beloklar quramında fosfor, iod, mıs, marganetste ushıraydı. 
Tábiyatta ushıraytuǵın kópshilik beloklar kolloid halında boladı. Barlıq tiri 
organizmlerdiń quramı beloklardan quralǵan. Beloklardı proteinler dep te ataydı. 
(protos – grekshe birlemshi, muhim). Olar tirishiliktiń barlıq protsesslerinde eń 
muhim bilogik funktsiyalardı orınlaydı. 
2.
 
Beloklardıń funktsiyaları 
1. Katalitik funktsiyası. Beloklar fermentativ qásiyetke iye. Organizmde 
kóplegen hár qıylı ximiyalıq reaktsiyalar júdá joqarı tezlikte alıp barıladı. Olar 
belok tábiyatına iye bolǵan fermentler tásirinde joqarı anıqlıqta júredi. Zatlar 
almasıw protsessinde baratuǵın barlıq ximiyalıq reaktsiyalar tek ǵana fermentler 
tásirinde katalizlenedi. 
2. Dúzilme funktsiyası. Beloklar basqa zatlar menen birgelikte bologik 
membranalardıń dúziliwinde qatnasadı. Adam denesin analizlegende onıń 
quramınıń 20% tin belok quraytuǵınlıǵı anıqlandı. Belok adamnıń hár túrli 
organlarında hár qıylı qatnasta boladı. Teriniń 27%tin, skelettiń 20% tin, bulshıq 
ettiń 22% tin, may qatlamınıń 6% tin, bawırdıń 22% tin, miydiń 11%tin belok 
quraydı. 
3. Energetik funktsiyası. 1 g beloktı aqırǵı ónimine tarqalıwınan 4,1 kkal 
energiya ajıralıp shıǵadı.

---

4. Qısqarıw funktsiyası. Aktin, miozin belokları málim birikpelerde 
toplanǵan ximiyalıq energiyanı mexanik energiyaǵa aylandıradı. 
5. Transport funktsiyası. Organizmniń tirishiligi ushın kerekli bolǵan barlıq 
zatlar belok tábiyatlı birikpeler menen tasıladı. Quramalı belok gemoglabin arqalı 
kletkalarǵa kislorod alıp kelinip, uglerod qos okisi alıp ketiledi. 
6. Retseptorlıq funktsiyası. Sırtqı signallardı kletka ishine ótkeriwde 
qatnasadı. 
7. Qorǵanıw funktsiyası. Tábiyiy hám jasalma imunitlerdiń antideneleriniń 
tiykarın beloklar quraydı. Teri quramına keratin belogı kiredi. Antitela tiykarın g-
globulin belogı quraydı. 
8. Regulyatorlıq funktsiyası. Bull funktsiyanı orınlawda gormonlardıń 
áhmiyeti úlken. Máselen; insulin, adrenalin hám noradrenalin, tiroksin hám 
basqalar. 
 

---

Document Outline

• 5-tema
• 6 -lek
• 7-tema
• 8-tema lek
• 9-tema lek
• 10-tema lek
• 11-tema lek
• 12-lek (1)
• 12-lek
• 13-lek
• 14-lek
• Beloklar tema
• Tema-2 lek.
• Tema-2 lek