Rektifikatsiya printsipi

Rektifikatsiya printsipi. Bir jinsli suyuq aralashmalarni komponentlarga to'la ajratish faqat rektifikatsiya usuli bilan amalga oshirilishi mumkin. Rektifikatsiya jarayonining mohiyatini t–x–u diagrammasi orqali tushuntirish mumkin (1.3-rasm). Kontsentratsiyasi x₁ bo'lgan dastlabki aralashma qaynash harorati t₁ gacha isitilganda, suyuqlik bilan muvozanatda



1.3-rasm. Binar aralashmalarni rektifikatsiya usuli bilan ajratishning diagrammada tasvirlanishi.

bo'lgan bug'ning holati aniqlanadi (b nuqta). Bu bug' kondensatsiya qilinganda kontsentratsiyasi x₂ ga teng bo'lgan suyuqlik hosil bo'ladi (x₂>x₁). Demak, suyuqlik yengil uchuvchan komponent bilan birmuncha to'yingan bo'ladi. Bu suyuqlik ham qaynash harorati t₂ gacha isitilganda bug' hosil bo'ladi (d nuqta), bug' kondensatsiyalanganda x₃ tarkibli suyuqlik olinadi (x₃>x₂). SHu yo'sinda birin-ketin bir necha marta suyuqlikni bug'latish va bug'ni kondensatsiyalash jarayonlarini o'tkazish orqali tayyor mahsulot-distillyat olish mumkin. Distillyat asosan yengil uchuvchan komponentdan tashkil topgan bo'ladi.

Diagrammadagi yuqorigi egri chiziq bug' fazasining tarkibini belgilaydi, pastki egri chiziq esa qaynash haroratlarini ifodalaydi. Bu diagramma yordamida birin-ketin bir necha marta kondensatsiyalash va bug'latish jarayonlarini o'tkazish orqali tarkibi asosan qiyin uchuvchan komponentdan tashkil topgan qoldiq suyuqlik olish mumkin. Ko'p marta bug'latish jarayonini ko'p pog'onali qurilmalarda olib borish mumkin. Biroq bunday qurilmalar qator kamchiliklarga ega: o'lchami katta, yuqori kontsentratsiyali moddalar (distillyat yoki qoldiq) ning chiqishi kam, atrof muhitga ko'p miqdorda issiqlik yo'qoladi.
Suyuq aralashmalarni birmuncha ixcham bo'lgan rektifikatsion kolonnalarda to'la holda komponentlarga ajratish ancha tejamlidir. Rektifikatsiya jarayoni davriy va uzluksiz ravishda, bosimning turli qiymatlarida (atmosfera bosimi ostida, vakuumda, atmosferada bosimdan yuqori bosimda) olib boriladi. Yuqori haroratlarda qaynaydigan moddalarning aralashmalarini ajratishda vakuum ishlatish maqsadga muvofiqdir. Normal haroratlarda gaz holatida bo'lgan aralashmalar ajratilganda atmosfera bosimdan yuqori bo'lgan bosim ostida ishlaydigan qurilmalardan foydalaniladi.