Research papers

Mədinə Vidadi qızı Ġsmayılova 
192 
Research Papers of the Institute of Education of the Republic of Azerbaijan, Volume: 89, Number: 2, 2022
 
o, ən yüksək göstəricilərə nail olsun, eyni za-
manda nümunəvi davranışa malik olsun. Ancaq 
övladlarını xoşbəxt etmək valideynlərin səlahiy-
yətindədir. Uşağın valideynin onu başa düşdü-
yünü dərk etməsi lazımdır, ona görə də həmişə 
ona düzgün məsləhətlər verəcək, lazım gələrsə, 
ona kömək edəcək, çünki onlar öz övladlarını 
cəmiyyətimizin layiqli vətəndaşları kimi gör-
mək istəyirlər. Digər sosial institutlardan fərqli 
olaraq, ailə hər gün uşağa təsir edir, ona görə də 
onun şəxsi keyfiyyətlərinin formalaşmasında 
demək olar ki, qeyri-məhdud imkanları var. Ailə 
ilə məktəb arasında uğurlu qarşılıqlı əlaqə üçün 
valideynlər övladlarının fəaliyyətini və davranı-
şını, onların tərbiyəsini təhlil etməyi bacarmalı-
dırlar və bunun üçün aşağıdakıları bilmək la-
zımdır [18, s.159]: 
– valideynlərin tərbiyəyə hazırlığını nəzə-
rə almaqla, onların pedaqoji təhsilinin məzmu-
nunu və metodlarını hazırlamaq; 
– pedaqoq kimi valideynlərdə xüsusi pe-
daqoji və psixoloji biliklər sahəsində özünütəh-
sil prosesinə maraq oyatmaq; 
– valideynlərin uşaqlar və müəllimlərlə 
münasibətlərini yaxşılaşdırmaq, onların birgə 
fəaliyyət və ünsiyyət dairəsini genişləndirmək. 
Valideyn tərbiyəsinin prioritetinin yaradıl-
masına, uşağın inkişafı maraqlarına uyğun ola-
raq ailə ilə məktəb arasında əlaqənin gücləndi-
rilməsinə və uşaqların tərbiyəsində valideynlərə 
peşəkar köməklik göstərilməsinə qeyri-ənənəvi 
iş formasında sosial-psixoloji yardım kömək 
edə bilər. Məsələn: ailəyə dəstək məktəbi. Çün-
ki ictimai fəal şəxsiyyətin formalaşması və inki-
şafı ailə və məktəbin tərbiyə yolunda qarşılıqlı 
əlaqəsi ilə mümkündür. Sosial-pedaqoji dəstə-
yin bu forması ilə həll olunan müvafiq vəzifələr 
uşağın inkişafı maraqları naminə ailə ilə məktəb 
arasında əlaqəni gücləndirmək, valideynlər üçün 
psixoloji və pedaqoji hazırlıq sisteminin yaradıl-
ması, habelə valideynlərə uşaqların tərbiyəsində 
peşəkar yardım təhsil almaq imkanı verməkdir. 
Bu cür qarşılıqlı əlaqə formaları azdır, lakin on-
lardan ən məqbul və təsirli olanları seçmək 
mümkündür və lazımdır. Təbii ki, natamam 
ailədə həyatın təşkili ilə bağlı konkret məsləhət-
lər, aydın tövsiyələr demək olar ki, mümkün de-
yil, çünki bu, ilk növbədə, tənha ananın və ya 
tənha atanın işidir. Bununla belə, uşaq böyüt-
mək üçün dostlardan, yaxınlardan və qohumlar-
dan təcrid vəziyyətində yarana biləcək bütün çə-
tinliklər və təhlükələrdən vaxtında xəbərdar ol-
maq tənhalıqdan qaçmaq üçün öz-özünə təhsil 
almaq üçün əlavə stimullar verə bilər. 
Təşkilati tədbirlərə aşağıdakı fəaliyyətlər 
daxildir [13, s. 67]: 
– xüsusi qanunvericilik və digər hüquqi 
aktlarının, yerli hakimiyyət orqanlarının və ida-
rəetmə orqanlarının qərarlarının qəbulu; 
– qanunvericilik təşəbbüsü olaraq mövcud 
qanunvericiliyə və ailə siyasəti ilə bağlı digər 
hüquqi aktlara əlavə və dəyişikliklərin edilməsi; 
– ailə siyasətinin müəyyən istiqamətləri 
üzrə hərtərəfli və məqsədyönlü xarakterli regi-
onal proqramların işlənib hazırlanması və 
həyata keçirilməsi; 
– ailələrə və uşaqlara sosial, sosial-psixo-
loji və sosial-pedaqoji yardımın göstərilməsi 
üçün ərazi sosial müdafiə orqanlarının, habelə 
müxtəlif profilli və istiqamətli xüsusi xidmətlə-
rin sisteminin formalaşdırılması və s. 
Ailənin əsas məqsədi sosial, qrup və fərdi 
ehtiyacların ödənilməsidir. Cəmiyyətin sosial va-
hidi kimi ailə onun bir sıra ən mühüm ehtiyacla-
rını, o cümlədən əhalinin təkrar istehsalı ilə bağlı 
ehtiyaclarını ödəyir. Eyni zamanda, o, öz üzvləri-
nin hər birinin şəxsi ehtiyaclarını, eləcə də ümu-
mi ailə (qrup) ehtiyaclarını ödəyir. Ailənin əsas 
funksiyaları bundan irəli gəlir [7, s.30]: 

Reproduktiv; 

İqtisadi; 

Təhsil; 

Ünsiyyət; 

Asudə vaxtın və istirahətin təşkili. 
Onların arasında sıx əlaqə, bir-birinə nü-
fuzetmə və bir-birini tamamlamaq vardır. Ailənin 
cəmiyyətdəki rolu heç bir digər sosial institutlarla 
müqayisə olunmazdır, çünki insanın şəxsiyyəti 
məhz ailədə formalaşır və əsası qoyulur, o, zəruri 
sosial rolları mənimsəyir. Ailə insanın bütün hə-
yatı boyu özünü hiss etdiyi bir əlaqə olan ilk təh-
sil ocağı kimi çıxış edir. Ailə bütün dövrlərdə an-
tik filosoflardan tutmuş müasir islahatçılara qə-
dər mütərəqqi ictimai fikrin, mütərəqqi xadimlə-
rin və alimlərin diqqət mərkəzində olmuşdur. 
Ailə insanın sosial fəaliyyət sistemidir, cəmiyyə-
tin əsas təsisatlarından biridir. 
Natamam ailə təkcə boşanmış valideynlə-
rin ailəsi deyil, həm də ailə başçısını itirmiş ailə, 
tək ana ailəsi, eləcə də uşaq evindən uşaq götür-

---