Respublikasi sonli texnologiyalar ministrligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent informasion texnologiyalari universiteti nukus

ÓZBEKISTON RESPUBLIKASI
SONLI TEXNOLOGIYALAR MINISTRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT INFORMASION TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NUKUS FILIALI


Kompyuter injiniring fakulteti
AT-Servis yónalishi 1- kurs 106-23 guruh studenti Xabibullayeva Urazgu'lning
Dinshunoslik fanidan




REFERAT ISHI
Mavzu: “Vijdon va e'tiqod erkinligining ta'rifi
”
Tayorlagan : U.Xabibullayeva
Qabul qilgan : J.Abdiyev
Nukus –2023


Vijdon va e'tiqod erkinligining ta'rifi
Reja :
I.Kirish
1.1 Vijdon va e'tiqod erkinligining ta'rifi
1.2 Vijdon va din erkinligi tarixi
1.3 Vijdon va e'tiqod erkinligining ahamiyati
1.4 Vijdon va e'tiqod erkinligiga bo'lgan muammolar
II.Asosiy bólim
2.1 Konstitutsiya – vijdon erkinligi kafolati
2.2 Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida
2.3 Vijdon erkinligini ta’minlashning asosiy ustuvorliklari
2.4 Fuqarolarning dinga munosabatidan qat’i nazar teng huquqliligi
2.5 Dinning davlatdan ajratilganligi
2.6 Ta’lim tizimi va din
2.7 Diniy rasm-rusumlar va marosimlar
2.8 Diniy tashkilotni ro‘yxatdan va qayta ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi
2.9 Diniy tashkilotning faoliyatini to‘xtatib turish va tugatish
III.Yakuniy
IV.Adabiyotlar

I.Kirish

1.1 Vijdon va e'tiqod erkinligining ta'rifi
Vijdon va e'tiqod erkinligi insonning asosiy huquqi bo'lib, shaxs erkinligi asosini tashkil etadi. Bu fikr va harakatda o'z e'tiqodini saqlash va ifodalash erkinligini o'z ichiga oladi. Ushbu maqolada biz vijdon va e'tiqod erkinligining ta'rifi va ma'nosini ko'rib chiqamiz, uning rang-barang va bag'rikeng jamiyat yaratishdagi ahamiyatini ta'kidlaymiz.
Vijdon erkinligi - bu shaxsiy e'tiqod, fikr va qadriyatlarni tashqi majburlash yoki aralashishsiz saqlash huquqini anglatadi. Bu inson avtonomiyasining muhim atributi bo'lib, odamlarga o'z fikrlarini shakllantirish, turli falsafiy va diniy qarashlarni o'rganish va shunga mos ravishda tanlov qilish imkoniyatini beradi.
Boshqa tomondan, e'tiqod erkinligi individual e'tiqodlardan tashqariga chiqadi va bu e'tiqodlarni ifodalash va amalda qo'llashni o'z ichiga oladi. U yakka tartibda va birgalikda ibodat qilish, diniy marosimlarni bajarish, diniy yoki dunyoviy jamoalarda qatnashish huquqini kafolatlaydi.
Vijdon va e'tiqod erkinligining ta'rifi
Turli dinlar va e'tiqod tizimlari doimiy ravishda bir-biri bilan ziddiyatli bo'lib turgan dunyoda vijdon va din erkinligi tushunchasi hayotiy ahamiyatga ega. Sodda qilib aytganda, bu huquq har kim o‘zi tanlagan dinga, boshqalarning aralashuvi va hukmisiz e’tiqod qilish va e’tiqod qilish erkinligini kafolatlaydi.
Ko'p odamlar uchun vijdon va din erkinligi ularning shaxsiyatining muhim qismidir. Bu ularga o'z e'tiqodlarini ochiq va qasos olishdan qo'rqmasdan ifoda etish imkonini beradi. Shuningdek, bu ularga o‘z qadriyatlariga putur yetkazmasdan, o‘z diniy ta’limotlariga muvofiq hayot kechirish imkonini beradi.
Biroq vijdon va din erkinligi mutlaq emas. U boshqa huquq va erkinliklarga, masalan, boshqalarning kamsitish va nafratdan xoli yashash huquqlariga nisbatan muvozanatli bo'lishi kerak. Shuni ham yodda tutish kerakki, diniy e'tiqodlar tanqiddan ozod emas - odamlar ularni hurmat qilishlari sharti bilan savol berishlari va bahslasha olishlari mumkin.
Demokratik jamiyatdagi ma'nosi:
1. Individual avtonomiya. Vijdon va e'tiqod erkinligi insonning o'ziga xos axloqiy tamoyillariga rioya qilish huquqini hurmat qiladi, bu esa uning o'ziga xosligi, dunyoqarashi va dunyo haqidagi tushunchasini shakllantirish imkonini beradi.
2. Plyuralizm va xilma-xillik. Bu erkinlik turli diniy, falsafiy va ma'naviy e'tiqodga ega bo'lgan odamlarning uyg'unlikda yashashiga imkon beruvchi, xilma-xillikni o'z ichiga olgan jamiyatni yaratishga yordam beradi. Bu g'oyalar, qadriyatlar va an'analar almashinuvini rag'batlantirish orqali madaniy boyitishga yordam beradi.
3. Tolerantlik va o'zaro hurmat. Vijdon va e'tiqod erkinligini tan olish va himoya qilish uning a'zolari o'rtasida o'zaro hurmat va tushunishni rag'batlantiradigan jamiyatni yaratishga yordam beradi. U odamlarni ochiq muloqotga undaydi, hamdardlikni rivojlantiradi va noto'g'ri qarashlarni kamaytiradi.
4. Tinchlik bilan birga yashash. Vijdon va e’tiqod erkinligi qo‘llab-quvvatlansa, diniy va mafkuraviy tafovutlardan kelib chiqadigan nizolar yumshatiladi. U odamlar tinch yo'l bilan o'z e'tiqodlari bilan shug'ullanishi va baham ko'rishi mumkin bo'lgan muhitni yaratish orqali tinch-totuv yashashga yordam beradi.
5. Inson huquqlari: Vijdon va din erkinligi so'z erkinligi, yig'ilishlar va uyushmalar erkinligi kabi boshqa asosiy inson huquqlari bilan uzviy bog'liqdir. Ushbu erkinlikni himoya qilish orqali jamiyat inson huquqlari va fuqarolar erkinliklarining kengroq tizimini qo'llab-quvvatlaydi.
AQShda vijdon va din erkinligi qanday himoyalangan
Amerika Qo'shma Shtatlari Konstitutsiyasi vijdon va din erkinligini bir qancha qoidalar orqali himoya qiladi. Birinchi tuzatishda "Kongress dinni o'rnatishga oid yoki uning erkin amalga oshirilishini taqiqlovchi hech qanday qonun qabul qilmasligi kerak". Ushbu til Oliy sud tomonidan hukumatga biron bir dinni ma'qullash yoki rad etishni taqiqlash uchun talqin qilingan. Sud, shuningdek, fuqarolarning har qanday diniy e'tiqodga ega bo'lish va diniy urf-odatlar bilan shug'ullanish huquqini himoya qilish uchun "erkin mashq qilish" bandini talqin qildi, hatto bu e'tiqod va urf-odatlar fuqarolarning ko'pchiligi tomonidan baham ko'rilmasa ham.
Konstitutsiya, shuningdek, O'n to'rtinchi tuzatishning tegishli jarayon va teng himoya moddalari orqali vijdon huquqini himoya qiladi. Ushbu bandlar hukumatdan barcha odamlarga, ularning diniy e'tiqodlaridan qat'i nazar, teng munosabatda bo'lishini talab qiladi. Bu shuni anglatadiki, hukumat, masalan, diniy e'tiqodi tufayli odamga ish yoki tadbirkorlik litsenziyasini rad eta olmaydi.
Hukumat aralashuvisiz o'z diniga amal qilishni xohlovchilar diniy tashkilotlar tuzish orqali buni amalga oshirishlari mumkin. Diniy tashkilotlar jismoniy shaxslarga nisbatan qo'llaniladigan konstitutsiyaviy huquqlar bilan himoyalangan. Bu shuni anglatadiki, diniy tashkilotlar o'z a'zolarini o'zlari tanlashlari, o'z qoidalarini belgilashlari va qanday diniy e'tiqod va amaliyotlarni o'rgatishni o'zlari hal qilishlari mumkin.
1.2 Vijdon va din erkinligi tarixi
Fikr, vijdon va din erkinligi huquqi Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasida umuminsoniy huquq sifatida e’tirof etilgan va Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro paktda yana bir bor tasdiqlangan. Bu huquq din yoki e'tiqodni erkin amalga oshirish uchun zarurdir.
Vijdon va din erkinligi tarixi uzoq va murakkabdir. U ushbu huquqning ahamiyatini ifodalovchi bir qator diniy va falsafiy an'analarni o'z ichiga oladi.
Vijdon erkinligi tushunchasining ildizlari qadimgi Yunonistonning stoik faylasuflariga borib taqaladi. stoiklar, odamlar o'z vijdonlariga ergashishda erkin bo'lishi kerak, deb hisoblashgan, hatto bu ommaviy fikrga qarshi bo'lsa ham.
Vijdon va din erkinligi tarixi asrlar va qit'alarni qamrab olgan murakkab va ko'p qirrali mavzudir. U odamlarning o'z e'tiqodlarini ta'qiblarsiz amalga oshirishlari uchun kurashni va insonning fikrlash va diniy so'z erkinligiga bo'lgan ajralmas huquqini bosqichma-bosqich tan olishni o'z ichiga oladi.
Qadimgi dunyo diniy murosasizlik va ta'qiblarning ko'plab holatlariga guvoh bo'lgan. Misol uchun, Qadimgi Yunonistonda odamlar davlat xudolarini hurmat qilishlari kerak edi va bu e'tiqodlardan chetga chiqish qattiq jazolar bilan jazolangan. Xuddi shunday, Qadimgi Rim o'zining diniy plyuralizmi bilan mashhur bo'lgan, ammo turli xil diniy guruhlar ko'pincha bosim va kamsitishlarga duch kelishgan.
Xristianlikning IV asrda Rim imperiyasining davlat dini sifatida o‘rnatilishi diniy erkinlik tarixida katta burilish bo‘ldi. Dastlab ta'qibga uchragan nasroniylik oxir-oqibat qonuniy tan olindi va hukmron dinga aylandi. Biroq, bu yangi kuch o'ziga xos diniy murosasizlik belgisiga olib keldi, chunki raqobatlashuvchi sektalar va butparast an'analar bostirildi.
O'rta asrlar Evropada diniy konsolidatsiya davrining guvohi bo'ldi, katolik cherkovi diniy masalalar ustidan sezilarli nazoratni amalga oshirdi. Katarlar va Valdenslar kabi muxoliflar ham cherkov, ham dunyoviy hokimiyat tomonidan shafqatsizlarcha ta'qib qilingan. 16-asrdagi protestant islohoti katolik cherkovining obro'siga qarshi chiqdi va diniy erkinlik haqidagi yangi g'oyalarni ilgari surdi.
17-asr vijdon va eʼtiqod erkinligi rivojlanishida burilish davri boʻldi. 1648-yildagi Vestfaliya tinchligi kabi Yevropa din urushlarini tugatgan tinchlik shartnomalari cuius regio, eius religio tamoyilini tan oldi, ya'ni hukmdorning dini o'z fuqarolarining e'tiqodini belgilab beradi. Bu to'liq diniy erkinlikni ta'minlamagan bo'lsa-da, diniy ozchiliklarga cheklangan huquqlarni berish orqali bag'rikenglik sari muhim qadam bo'ldi.
18-asr maʼrifatparvarlik davri shaxsiy erkinliklarni, jumladan, eʼtiqod erkinligini himoya qiluvchi intellektual va falsafiy harakatlar toʻlqinini keltirib chiqardi. Jon Lokk kabi mutafakkirlar cherkov va davlatni bir-biridan ajratish tarafdori bo‘lib, odamlar o‘z diniga hech qanday aralashmasdan erkin e’tiqod qila oladigan jamiyat yaratish tarafdori edilar. 1791-yilda qabul qilingan AQSh Konstitutsiyasiga kiritilgan birinchi tuzatish diniy erkinlik tamoyilini mustahkamlab berdi va butun dunyodagi fuqarolik huquqlari faollari uchun mayoq bo‘ldi.
Ushbu yutuqlarga qaramay, diniy ta'qiblar 19-20-asrlar davomida turli shakllarda davom etdi. Milliy davlatlar va millatchilik mafkuralarining kuchayishi ko'pincha diniy ozchiliklarning marginallashuvi va zulmiga olib keldi. Biroq, bunga parallel ravishda, diniy erkinlikning rivojlanishida muhim bosqichlar sodir bo'ldi.
20-asrda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan 1948 yilda qabul qilingan Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi (UDHR) fikr, vijdon va din erkinligini insonning asosiy huquqi sifatida tan oldi. Bu diniy erkinlikning muhimligi bo'yicha global konsensusni ko'rsatdi. Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro pakt kabi keyingi xalqaro shartnomalar diniy erkinlikni himoyalangan huquq sifatida yanada mustahkamladi.
Bugungi kunda dunyoning ko‘plab mamlakatlarida diniy erkinlik uchun kurash davom etmoqda. Diniy ozchiliklar, ateistlar va g'ayrioddiy e'tiqodga ega odamlar ba'zi hududlarda kamsitish, ta'qib va hatto o'limga duchor bo'lishda davom etmoqda. Ham nodavlat tashkilotlar, ham hukumatlar ogohlikni oshirish va bag'rikenglikni rag'batlantirish orqali diniy erkinlikni himoya qilishga intiladi.
Vijdon va din erkinligi tarixi inson huquqlari va shaxs muxtoriyatini tan olish uchun davom etayotgan kurashning dalilidir. U insoniyatning diniy ta'qiblardan tortib o'z vijdoniga ko'ra e'tiqod qilish, ibodat qilish yoki ishonmaslik huquqini tan olishgacha bo'lgan sayohatini aks ettiradi. Erishilgan yutuqlarga qaramay, diniy erkinlik uchun kurash zamonaviy dunyomizda muhim yo'nalish bo'lib qolmoqda.

1.3 Vijdon va e'tiqod erkinligining ahamiyati

O'z diniy e'tiqodiga ega bo'lish va uni ifoda etish erkinligi insonning eng asosiy huquqlaridan biridir. Biror narsaga, xoh u xudoga, xudolarga yoki boshqa oliy kuchga ishonish insoniy holatning muhim qismidir. Har bir inson o'zi xohlagan narsaga ishonishda erkin bo'lishi va ta'qibdan qo'rqmasdan o'z e'tiqodini ifoda etishi kerak.
Din ko'p odamlar hayotining muhim qismidir. Bu ularga maqsad va ma'no hissi beradi va atrofdagi dunyoni tushunishga yordam beradi. Bu hamjamiyat va tegishlilik tuyg'usini ta'minlashi mumkin. Ko'p odamlar uchun ularning dini qiyin paytlarda muhim yordam va tasalli manbai hisoblanadi.
Shuning uchun din erkinligi huquqi juda muhim huquqdir. U shaxsning o'z diniga e'tiqod qilish va unga e'tiqod qilish huquqini himoya qiladi, shuningdek, diniy jamoalarning mavjudligi va rivojlanishi huquqini himoya qiladi.
Vijdon erkinligi ham muhim huquqdir. Bu odamlarga ko'pchilikdan farq qilishi mumkin bo'lgan e'tiqodlarni saqlash va ifoda etish imkonini beradi. Bu esa yangi g‘oyalar rivoji, jamiyat taraqqiyoti uchun muhim ahamiyatga ega. Bu, shuningdek, odamlarga o'z vijdoniga muvofiq yashashga imkon beradi, garchi bu odatiy bo'lmagan tarzda yashashni anglatsa ham.
Vijdon va e'tiqod erkinligi insonni himoya qiladigan va jamiyat taraqqiyotini ta'minlovchi muhim huquqlardir.

1.4 Vijdon va e'tiqod erkinligiga bo'lgan muammolar

Zamonaviy jamiyatda vijdon va din erkinligi oldida turgan qator muammolar mavjud. Shunday muammolardan biri jamiyatning dunyoviylashuvining kuchayishidir. Buni dinning odamlar hayotidagi ahamiyati pasayib, dunyoviy qadriyatlar va dunyoqarashning yuksalib borayotganida ham ko‘rish mumkin. Bu tendentsiya davom etishi ehtimoldan xoli emas va vijdon va din erkinligi uchun qo'shimcha muammolarga olib kelishi mumkin.
Yana bir qiyinchilik jamiyatdagi diniy va e'tiqod tizimlarining xilma-xilligidir. Bu ozchilikning e'tiqodiga ega bo'lgan odamlar uchun qo'rqitish yoki yoqimsiz his-tuyg'ularni keltirib chiqarishi mumkin. Bu, shuningdek, turli guruhlar va shaxslar o'rtasidagi ziddiyatga olib kelishi mumkin, shuningdek, umumiy bezovtalik hissi yoki hatto dinga nisbatan dushmanlik.
Yana bir qiyinchilik - bu texnologiya bizning yashash va bir-birimiz bilan o'zaro munosabatimizni o'zgartiradigan usul. Ijtimoiy tarmoqlar va internet diniy guruhlar haqida nafrat so'zlari va noto'g'ri ma'lumotlar uchun platforma bo'lishi mumkin. Bu tushunmovchilik va ishonchsizlikka olib kelishi va turli din vakillarining tinch-totuv yashashini qiyinlashtirishi mumkin.
Bular dunyoviy va rang-barang bo‘lib borayotgan dunyomizda vijdon va e’tiqod erkinligi duch keladigan muammolarning bir qismidir.
Vijdon va e'tiqod erkinligi ta'rifi dinga ega bo'lish yoki bo'lmaslik huquqini, shuningdek, ushbu dinning urf-odatlari va e'tiqodlariga aralashishsiz rioya qilish huquqini o'z ichiga oladi. Bu huquq ko'plab mamlakatlarda Konstitutsiya bilan himoyalangan va insoniyat tajribasining muhim qismidir. Vijdon va e’tiqod erkinligi odamlarga ta’qiblardan qo‘rqmasdan jamiyatda yashash, o‘z e’tiqodlarini ochiq ifoda etish imkonini beradi. Bu demokratiyaning tamal toshi va asosiy inson huquqidir.
II.Asosiy bólim
2.1 Konstitutsiya – vijdon erkinligi kafolati