Rivojlanish psixologiyasi va sohalari

XIX asr oxirida Darvinning evolyutsion nazariyasi bilan tanish bo'lgan psixologlar psixologik rivojlanishning evolyutsion tavsifini izlay boshlaganlar. Bu yerda taniqli psixolog G. Stenli Xoll bolalik yoshini insoniyatning oldingi asrlari bilan bog'lashga harakat qilgan.Taqlid: Bola va irqdagi ong va aqliy rivojlanishning tabiiy tarixidagi bo'lim: usullar va jarayonlar mavzularida insholar yozgan Jeyms Mark Baldwin rivojlanish psixologiyasi nazariyasida sezilarli darajada ishtirok etdi.Kontseptsiyalari rivojlanish bo'lgan Zigmund Freyd jamoatchilik fikriga sezilarli ta'sir ko'rsatdi.

Psixologik rivojlanish bosqichlari

Nemis-amerikalik psixolog Erik Erikson va uning hamkori va rafiqasi Joan Erikson hayot davomida biologik, psixologik va ijtimoiy omillar taʼsirida inson rivojlanishining sakkiz bosqichini taʼkidlaydi. Har bir bosqichda odam muammoni yoki ekzistensial dilemmani hal qilishi kerak. Dilemmani muvaffaqiyatli hal qilish odamda ijobiy fazilatlarni singdirishiga olib keladi, ammo bu bosqichning asosiy muammosini hal eta olmaslik inson yoki uning atrofidagi dunyo haqida salbiy tasavvurlarni kuchaytiradi va shaxsning shaxsiy rivojlanishi rivojlana olmaydi.

Birinchi bosqich, Ishonchga qarshi- ishonchsizlik goʻdaklik davrida sodir boʻladi. Birinchi bosqich uchun ijobiy fazilat – bu umid, chaqaloq kimga ishonishni oʻrganishi va uni qoʻllab-quvvatlovchi odamlar guruhining u yerda boʻlishiga umid qilishdir.

Ikkinchi bosqich – Avtonomiyaga qarshi-sharmanda va shubha ijobiy fazilat bilan iroda. Bu erta bolalik davrida sodir boʻladi, qachonki bola nimaga qodirligini kashf qilish orqali mustaqil boʻlishni oʻrganadi, agar bola haddan tashqari nazorat qilinsa, oʻzini-oʻzi qadrlash va shubhaga olib kelishi mumkin boʻlgan qobiliyatsizlik hissi kuchayadi.

Uchinchi bosqich – Tashabbusga qarshi-aybdorlik. Qabul qilingan fazilat – bu maqsad tuygʻusi. Bu birinchi navbatda oʻyin orqali sodir boʻladi. Bu bola qiziquvchan boʻladigan va boshqa bolalar bilan koʻp muloqot qiladigan bosqich. Qiziquvchanligi oshgani sayin ular koʻp savollar berishadi. Agar juda koʻp aybdorlik hissi mavjud boʻlsa, bola oʻz dunyosi va undagi boshqa bolalar bilan muloqot qilishda sekinroq va qiyinroq vaqtga ega boʻlishi mumkin.