Rivojlanish psixologiyasi va sohalari

Sovet davridagi rus nazariyotchisi boʻlib, u bolalar oʻz madaniyati aʼzolari bilan amaliy tajriba va ijtimoiy aloqalar orqali oʻrganishini taʼkidlagan. Vygotskiy muammoni hal qilish faoliyati davomida bolaning rivojlanishini tekshirish kerak deb hisoblardi. Piagetdan farqli oʻlaroq, u bola yangi vazifani („proksimal rivojlanish zonasi“ deb ataladi) oʻrganish chegarasida boʻlganida, kattalarning oʻz vaqtida va sezgir aralashuvi bolalarga yangi vazifalarni oʻrganishga yordam berishi mumkinligini taʼkidladi. Proksimal rivojlanish zonasi – bu bolalarning oʻrganishini tushuntirish va kattalar yoki tengdoshlar bilan birgalikda muammolarni hal qilish faoliyatini tushuntirish uchun ishlatiladigan vosita.

Kattalarning bu roli koʻpincha malakali „ustoz“ deb ataladi, holbuki bola koʻpincha kognitiv shogirdlik " deb ataladigan taʼlim jarayoni orqali oʻrganuvchi shogird hisoblanadi, Martin Xill „Haqiqat dunyosi bolaning ongiga taalluqli emas“-deb taʼkidlagan. Ushbu usul „iskela“ deb nomlanadi, chunki u bolalar allaqachon ega boʻlgan yangi bilimlarga asoslanadi va kattalar bolaga oʻrganishga yordam beradi. Vygotskiy bolaning rivojlanish modelini aniqlashda madaniyatning roliga katta eʼtibor qaratgan, rivojlanish ijtimoiy darajadan individual darajaga oʻtishini taʼkidlagan. Boshqacha qilib aytganda, Vygotskiy psixologiya inson va uning atrof-muhit oʻrtasidagi munosabatlar orqali inson ongining rivojlanishiga eʼtibor qaratishi kerakligini taʼkidladi. Uning fikricha, agar olimlar bu aloqani eʼtiborsiz qoldirishda davom etsalar, bu eʼtiborsizlik inson ongini toʻliq tushunishga toʻsqinlik qilgan .

Kognitiv rivojlanish

Kognitiv rivojlanish, birinchi navbatda, chaqaloqlar va bolalar ichki aqliy qobiliyatlarni egallash, rivojlantirish va ulardan foydalanish usullari bilan bog'liq: muammolarni hal qilish, xotira va til. Kognitiv rivojlanishning asosiy mavzulari tilni o'zlashtirish va idrok etish va harakat qobiliyatlarini rivojlantirishni o'rganishdir. Piaget kognitiv qobiliyatlarning rivojlanishini o'rganish bo'yicha nufuzli dastlabki psixologlardan biri edi. Uning nazariyasiga ko'ra, rivojlanish go'daklikdan voyaga yetgunga qadar bir qator bosqichlardan o'tadi.Boshqa olimlardan: masalan, Lev Vygotskiy, rivojlanish bosqichlar bo'yicha emas, balki tug'ilishdan boshlangan va o'limgacha davom etadigan rivojlanish jarayoni bunday tuzilish va yakuniylik uchun juda murakkab ekanligini ta'kidladi. Shu nuqtai nazardan qaraganda, rivojlanish jarayonlari uzluksiz davom etadi. Shunday qilib, rivojlanishni olish uchun mahsulot sifatida ko'rib chiqish o'rniga tahlil qilish kerak.

E’tiboringiz uchun raxmat