Około 85% ryzyka poważnych zaburzeń rozwojowych można przypisać temu co zdarzyło się w okresie prenatalnym
Zasady wzrostu i rozwoju organizmu w czasie rozwoju prenatalnego
Pierwszy trymestr rozwoju prenatalnego
Pierwszy trymestr rozwoju – pierwszy miesiąc
Około 18 (ok. 2,5 tyg.) dnia od poczęcia kształtuje się struktura serca zarodka
Około 3 tygodnia w sercu zaczynają występować skurcze mięśni, choć nie podlegają kontroli nerwowej
Pod koniec 1 miesiąca życia zaczyna rozwijać się centralny układ nerwowy (mózg i rdzeń kręgowy)
Zaczynają się rozwijać wszystkie wewnętrzne organy: płuca, wątroba, nerki, gruczoły dokrewne i system trawienny
Pod koniec 1 miesiąca widoczne są zawiązki, które staną się później rękami i nogami
Przez cały okres prenatalny rozwój nóg jest opóźniony w stosunku do rozwoju ramion
Pod koniec 1 miesiąca zarodek ma około 5 mm długości
Pierwszy trymestr rozwoju – drugi miesiąc
Pod koniec 8 tyg zarodek ma ponad 2,5 cm długości i waży prawie 28 gramów
Na końcu kręgosłupa zaczyna być widoczny mózg z dwoma możliwymi do rozpoznania płatami
Wydłużają się kończyny – można już rozpoznać kolana i łokcie
Również organy wewnętrzne kontynuują rozpoczęty w 1 miesiącu wzrost ale także zaczynają funkcjonować (np. nerki są w stanie usunąć kwas moczowy z naczyń krwionośnych)
W 6 tyg pojawiają się uszy
Pod koniec 8 tyg twarz zarodka ma już „ludzkie” rysy
Pod koniec 8 tyg stają się widoczne zewnętrzne narządy płciowe
Pierwszy trymestr rozwoju – trzeci miesiąc
Stale dojrzewają mózg i rdzeń kręgowy
Stopniowo dojrzewają nerwy i mięśnie co prowadzi do występowania uogólnionych ruchów w odpowiedzi na pojawiające się zewnętrzne stymulacje
Z końcem 12 tyg płód może już kopać, zginać palce rąk i nóg, poruszać kciukiem, a nawet robić zeza, rozwijają się nawet paznokcie
Ma teraz ponad 7,5 cm długości i około 45 gramów
Niemal całkowicie ukształtowane oczy posiadają (zamknięte) powieki
Serce może już być słyszalne przy użyciu specjalistycznych urządzeń
Drugi trymestr rozwoju prenatalnego
Drugi trymestr rozwoju – czwarty miesiąc
Gwałtowne przyspieszenie wzrostu
Płód ma ponad 12 cm długości i waży około 300 gramów
Głowa nieproporcjonalnie wielka w stosunku do reszty ciała
Główne struktury mózgu przypominają podobne u człowieka dorosłego
Płód jest dość aktywny (zamyka i otwiera usta)
Skóra płodu jest przezroczysta (brak pigmentu), a zatem widać krążąca w naczyniach krew
Drugi trymestr rozwoju – piąty miesiąc
Płód ma teraz 20 cm długości i waży ponad 0,5 kg
Pojawiają się delikatne włoski na głowie – określane jako meszek (lanugo) - , które stopniowo pokrywają całe ciało
Skóra pokryta jest woskopodobną substancją - mazią płodową -, która zabezpiecza płód przed ciągłym kontaktem z wodami płodowymi
Wewnętrzne organy gwałtownie się rozwijają z wyjątkiem płuc, które rozwijają się z opóźnieniem
Między 16 a 18 tyg matka zwykle odczuwa pierwsze ruchy płodu, określane jako – pierwsze odczuwalne ruchy płodu.
Płód ma okresy snu i czuwania
Podczas czuwania płód płacze, ssie palec, ma czkawkę, fika koziołki
Drugi trymestr rozwoju – szósty miesiąc
Płód ma około 30 cm
Zaczyna gromadzenie substancji tłuszczowych, jego waga sięga 800 gramów
Zaczyna grubieć
Rozwija się pigmentacja
Na głowie rosną włosy
Można też zauważyć delikatne rzęsy
Rozpoczyna się twardnienie kości
Mimo tych sygnałów dojrzałości płód miałby niewielkie szanse na przeżycie, gdyby urodził siew tym momencie trwania ciąży
Głównym powodem śmierci wcześniaków jest niedojrzałość płuc i nerek
Trzeci trymestr rozwoju prenatalnego
Trzeci trymestr rozwoju – siódmy, ósmy i dziewiąty miesiąc
Płód wydłuż się o około 50% i zyskuje około kg w 3 ostatnich miesiącach życia
Przez ostatnie dwa miesiące płód przybiera średnio około 250 gramów na tydzień
Dojrzewają korowe obszary mózgu odpowiedzialne za zachowania motoryczne i sensoryczne (rozwijają się odruchy, które ujawniają się w chwili urodzenia, np. odruch ssania)
Porównanie masy ciała i wielkości dziecka w poszczególnych okresach rozwoju prenatalnego
Czynniki zaburzające rozwój prenatalny
Szkodliwość danego czynnika dla rozwijającego się organizmu zależy od:
Właściwości matki oraz łożyska,
Właściwości konstytucyjnych dziecka, które czynią go mniej lub bardziej podatnym na szkodliwe czynniki,
Okresu rozwojowego, w którym dany czynnik zadziałał
Innych czynników, działających uprzednio lub w tym samym czasie, co zwiększa działanie głównego czynnika negatywnego,
Rodzaju, siły i długości czasu działania bodźca uszkadzającego.
Im wcześniejszy etap w rozwoju, tym szybsze tempo wzrostu, intensywne dojrzewanie, słabsza obrona kosmówkowa lub łożyskowa oraz odporność dziecka, stąd bardziej rozległe i poważne efekty patogenne działających czynników, które mogą zaburzyć kształtowanie się tego, co zostało dziedzicznie przekazane (okresy krytyczne)
Czynniki zaburzające rozwój prenatalny
Teratogeny – leki terapeutyczne
Teratogeny – narkotyki
Teratogeny – warunki związane z matką
Teratogeny – infekcje
Teratogeny – zagrożenia środowiskowe
W łonie matki – wstrząsy, obroty i salta
W łonie matki – wstrząsy, obroty i salta
Płód obija się o ściany macicy i jest podrzucany jak ziarnko w grzechotce
Badania ultrasonograficzne pokazują, że płód porusza się już pod koniec pierwszego trymestru ciąży
Początkowo unosi się w wodach płodowych równie często z głową skierowaną w dół jak i w górę, lecz po ok. połowie ciąży coraz częściej skierowany głową w dół
Najprawdopodobniej nieustannie odczuwa wszelkie zmiany swej pozycji
Każdy ruch i dotykanie ścianek macicy płód czuje doskonale gdyż jego zmysł równowagi i dotyku funkcjonuje bardzo dobrze
Płód żywo poroniony w trzecim miesiącu ciąży reaguje odruchowo na dotknięcie włosem w okolicy ust, u wcześniaka urodzonego trzy miesiące przed terminem na podobny bodziec wrażliwa jest i reaguje cała powierzchnia ciała
W łonie matki - smak
W łonie matki – smak
W łonie matki – smak
W łonie matki – smak
W łonie matki - świat dźwięków
W łonie matki – świat dźwięków
W łonie matki – świat dźwięków
W łonie matki – świat dźwięków
W łonie matki – emocje i stres
W łonie matki – emocje i stres
W łonie matki – alkohol, nikotyna, niedotlenienie i stres
W łonie matki – alkohol i stres
W łonie matki – palenie i stres
W łonie matki – niedotlenienie i stres
W łonie matki – niedotlenienie i stres
Jestem gotowy!
Jestem gotowy!
Ocena funkcji noworodka – Skala Apgar
Odruchy noworodka
Tym, których nie udało się zanudzić polecam:
Maurer, D., Maurer, Ch., (1994). Świat noworodka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Literatura
Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (2000). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Vasta, R., Haith, M.M., Miller, S.A., (1995). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Maurer, D., Maurer, Ch., (1994). Świat noworodka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Turner, J.S., Helms, D.B., (1999). Rozwój człowieka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
