Руководство для спортсменов по настольному теннису для развития их полного потенциала

Chidamlilik 
Chidamlilik - odam organizmining charchashga qarshi tura olish qobiliyati 
yoki uzok vaqt davomida samarasini pasaytirmagan holda harakat faoliyatini 
bajarish qobiliyatidir. Chidamlilik o’lchovi bo’lib sportchi berilgan intensivlikni 
saqlab qolgan vaqt hisoblanadi. Chidamlilik darajasi juda ko’p omillarga bog’liq. 
Chidamlilikning rivojlanish darajasi eng avvalo yurak - qon tomirlar, nafas olish va 
asab tizimlarining funksional imkoniyatlari, modda almashinuv jarayoni darajasi, 
turli a’zo va tizimlar faoliyatining umumiy uyg’un ishlashi belgilanadi. Bunda 
asosiy a’zolarning funksional tejamkorligi muhim ahamiyatga ega. Shu sababli 
umumiy chidamlilikni tarbiyalash, eng avvalo, yurak va tashqi nafas olish 
faoliyatining oshishi bilan namoyon bo’ladi. Chidamlilik o’ziga xos ko’rinishlarga 

---

ega. U umumiy va xususiy bo’lishi mumkin. 
Umumiy chidamlilik 
deganda organizmning nisbatan past intensivlikdagi 
muayyan faoliyatini qaytarish faoliyati tushuniladi. Bu aerob fazada organizmning, 
ayniqsa yurak-qon tomirlar va nafas tizimlarining barcha funksional imkoniyatlarini 
safarbar qilishni taqozo qiladi. Ushbu holatda modda almashinuv tizimi tashqi 
muhitdan olinayotgan kislorodda ishlaydi va undan organizm to’qimalarida 
foydalaniladi. Yurakning tejamkorlik bilan ishlash ko’rsatkichi bo’lib uning 
minutli hajmi hisoblanadi. Ma’lumki, faqat yurakkina yuklamalarda sistolik 
hajmda oz sonli qisqarishlar orqali tejamkorlik bilan ishlashi mumkin. Ishlayotgan 
to’qimalarga kislorodni tez etkazib berish esa kengaygan kapillyarlar turiga 
bog’liq. Chidamlilikning muntazam oshib borishi evaziga kapillyarlar soni ikki 
barobar ko’payadi. Sportchilarda kislorod miqdorining arterial-venoz 
taqsimlanishi ortishining sababi shundadir. 
Maxsus chidamlilik 
maksimal yuqori intensivlikdagi mushak ishida 
organizmning javob berish qobiliyatini maxsus saqlab qolish xususiyatidir. Bu 
holatda mushaklarda faol modda almashinuv jarayonlari anaerob sharoitda sodir 
bo’ladi. Bunda organizm ichki kislorod zahiralari hisobiga faoliyat ko’rsatadi. 
Sportda tezlik chidamliligini rivojlantirish muhim ahamiyatga ega. Tezlik 
chidamliligi anaerob Sharoitlarda charchashga qarshi turish qobiliyatiga bog’liq.