Rux ishlab chiqarish chiqindilarini qayta ishlash tadqiqotining tahlili

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 6 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
51 
w
www.oriens.uz
July 
2021
 
 
ishlatiladi. Velslash jarayonining kamchiligi koks sarfining yuqoriligi, klinker bilan 
oltin, kumush, mis, qo`rg`shin va boshqa metallarning yo`qolishi, uchirmalarning 
ushlab olishning murakkabligi. Bugungi kunda rux ishlab chiqarishdan hosil bo`lgan 
texnogen chiqindilarni qayta ishlash bo`yicha ilmiy- tadqiqot ishlari olib borilmoqda. 
Rux ishlab chiqarish chiqindilarini qayta ishlashni tadqiq qilish orqali 
chiqindilar tarkibidagi muhim rangli metallarni ajratib olishni ratsional 
texnologiyasini ishlab chiqishdan iborat.
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
- Metallurgik ishlab chiqarishda hosil bo`ladigan rux chiqindilaridan metallarni 
ajratib olish bo`yicha oldindan bajarilgan tadqiqotlarni taxlil qilish; 
- Rux ishlab chiqarishda hosil bo`ladigan rux chiqindilarining kimyoviy va 
minerologik tarkibini o`rganish;
- Rux chiqindilaridan metallarni ajratib olish jarayonlarini optimal 
parametrlarini aniqlash bilan tadqiq qilish; 
- Rux chiqindilari hosil bo`lmaslik usullarini o`rganish; 
- Rux chiqindilaridan metallarni ajratib olishda eritmalarni tarkibidagi metallar 
birikmalarini o`zgartirish holatini tadqiq qilish;
- Tajriba sinovlarini o`tkazish, ishlab chiqilgan texnologiyaning texnik-iqtisodiy 
samaradorligini aniqlash va uni amalga oshirish bo`yicha amaliy tavsiyalar berish.
Hozirgi kunda butun dunyoda metallurgiya sanoati rivojlanib bormoqda. 
O`zbekistonda ham metallurgiya sanoati so`ngi yillarda ancha rivojlandi. Shulardan 
biri Olmaliq kon metallurgiya konbinatini misol qiladigan bo`lsak, so`nggi paytlarda 
konbinatning 
ishlab 
chiqarish 
hajmi 
kengaytirilib, 
yangi 
tehnologiyalar 
qo`llanilmoqda. Shu konbinatga qarashli rux ishlab chiqarish zavodiga e`tibor 
beradigan bo`lsak, yilliga 100-120 ming tonna rux metali ishlab chiqilmoqda.
Rux ishlab chiqarish jarayoni quyidagicha: dastlab rux boyitmasi qaynar qatlam 
pechida kuydiriladi, Hosil bo`lgan kuyindi 100-120 g/l li sulfat kislotasida tanlab 
eritiladi. Tanlab eritish jarayonida harorat 60-70 
0 
C bo`lib, 2 soat davom etadi. 
Jarayonda eritmaga 35-90 % rux, qisman kadmiy, temir, mishyak va boshqa metallar 
o`tadi. Erimay qolgan qoldiq (kek)ning miqdori kuyindi miqdorining 20-25% ini 
tashkil etadi. Tarkibi quyidagicha: (%) da Zn 18-23; Pb 4,8-11,7; Cu 0,25-1,28; Cd 
0,08-0,2; Fe 23-32; S 4,7-10; va Ag 170-425 g/t; Au 1,0-2,0 g/t [1-4].
Kekda metallarning foizi yuqoriligining sababi rux oksidi, temir va kiremniy 
oksidlari bilan reaksiyaga kirishib rux ferriti va rux silikatlarini hosil qilib qolishi va 
kuymay qolgan rux sulfidlarining mavjudligidir. Kek tanlab eritish jarayonining 
chiqindisi hisoblangani bilan, bu kek texnogen xomashyo hisoblanadi. Sababi 

---