S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a

Hvalomma plumbeum 
gavdasi birmuncha katta bo'ladi, ikki xo'jayinli kana. 
Urg'ochilari 10-16 mingtagacha tuxum qo'yadi. Kananing imagolari qoramol, ot, 
eshak, qo'y , echki, buyvol, cho'chqa, it, tovuq va boshqa hayvonlarda parazitlik 
qiladi. Lichinka va nimfalari har xil yovvoyi parrandalar, quyon, tipratikan, b a ’zan 
qoramollar va otlarning qonini so'radi. Bu tur kanalar Shimoliy Kavkaz, Qrim, 
Markaziy Osiyo respublikalarining dasht va chala dasht mintaqalaridagi butazor 
o'n n o n larid a keng tarqalgan. Jinsiy voyaga yetgan kanalar qoramollarga teylerioz, 
otlarga nutallioz va piroplazmoz qo'zg'atuvchilarini yuqtiradi.
Argaz kanalari (A rgasidae) 
oilasining deyarli ham ma vakillari parazitlik bi­
lan hayot kechiradi. Argaz kanalarining tanasi yumshoq va cho'ziluvchan. Ular- 
ning dorzal va ventral qalqonlari bo'lmaydi. Tanasining yumshoqligi kananing 
tezda tortilib kichrayishi yoki katta bo'lishiga imkon beradi. Och kanalarning ta­
nasi yassi. oval yoki ellips shaklida. Tanasining eldingi tomoni ancha tor va uchli 
bo'lib, orqa tomoni yoysimon kengaygan. Ko'zlari yo'q. Imago va nimfalarida
4 juft oyoqlari bor. Argaz kanalarida jinsiy dimorfizm unchalik sezilmaydi. Erkak- 
lari urg'ochilaridan birmuncha kichikroq.
Bu kanalar molxona devorlarining yoriqlarida, y a ’ni berk joyiarda yashashi bilan 
iksod kanalardan ajralib turadi. Odam, turli sutemizuvchilar va qushlarga tashlanib, 
2 -5 daqiqa qon so'radi. Ular 1000 tagacha tuxum qo'yadi. Bir oy o'tgach, tuxum- 
laridan lichinkalar chiqadi. Lichinkalar faol oziqlanadi va nimfaga aylanadi. A r­
gaz kanalarda nimfa 3-5 marta tullab, imagoga aylanadi. Argaz kanalari 20-25 yil 
yashab, 10-1 i yil ochlikka chidashi mumkin.
Argaz kanalari ektoparazitlikdan tashqari odam va hayvonlarga har xil o g 'ir 
kasallikiarni ham yuqtiradi. Argaz kanalarining eng muhim turlariga persid kana­
si (Argas persicus) va omitodorus (Ornithodorus papillipes) kanasi kiradi. Persid 
kanasi, asosan, tovuqlar tanasida parazitlik qiladi, ayrim hollarda esa o'rdak, g'oz, 
ot, qoramol, cho'chqa va boshqa hayvonlarda parazitlik qiladi.