S. X. Babadjanova, X. M. Bobojonova Dorivor o‘simliklar florasi va sistematikasi

Toshbaqatoldoshlar (Rutaceae) oilasi.
Bu oilaning 150 turkumga kiruvchi 1500 
turi mavjud. Oila vakillari asosan Avstraliya va Janubiy Afrikada keng tarqalgan 
bo'lib, ular daraxt, buta, liana va o'tlardan iborat. Barglari murakkab, sitruslarda 
oddiy, ketma-ket, ba'zan qarama-qarshi joylashgan. Gullari aktinamorf, ikki jinsli, 
gulqurg'oni murakkab. Mandarin, limon, greynfrut va apelsinlar shu oilaga kiradi. 
(33-rasm). Ularning tarkibida vitamin S ko'p uchraydi. O'zbyokistonda oilaning 
toshbaqatol- Haplophylum perforatum, tog' turbid- Dictamnus angus tifolius - kabi 
2 turkumga mansub 18 turi o'sadi. 
Sistematikasi 
Bo‘lim.
Magnoliyatoifa (gulli, yopiq urug‘li) o ‘simlikIar (Magnoliophyta yoki
Angyospermae)
 
Ajdod (sinf).
Magnoliyasimonlar (ikki urug‘pallalilar)
 
(Magnoliopsida yoki
Dicotyledones) - Магнолиевые или
 
Двудольные
 
Ajdodcha (sinfcha) 
Ra'nokabilar (Rosoidae)-Розоцветные
Qabila. 
Toshbaqatolnamolar (Rutales) - Рутовые
 
Oila. 
Toshbaqatoldoshlar (Rutaceae Juss.) - Рутовые
Turkum. 
Toshbaqatol (Haplophyllum Adr. Juss.) - Цельнолистник 
Tur. Toshbaqatol
(Haplophyllum regforatum) toshbaqatoldoshlar oilasiga 
mansub koʻp yillik badboʻy oʻt. Nuqtasimon qora bezlar bilan qoplangan. Boʻyi 
30-70 sm, bargi tolning bargiga oʻxshash uzunchoq, tekis qirrali. Guli sariq, poya 
va shoxlar uchida qalqonsimon toʻpgulni hosil qiladi. Mevasi koʻsakcha. May — 
iyudda gullaydi, avgustda urugʻi pishadi. Toshbaqatol Toshkent, Sirdaryo, Jizzax, 
Samarqand, Fargʻona, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlaridagi adirlar, togʻ 
etaklari va oʻrta qismidagi yon bagʻirlarda oʻsadi. O’simlik tarkibida 0,050— 
0,21% efir moyi, bargida 0,1 — 1,2%, poyasida 0,075 — 0,14%, ildizida 0,025%, 
urugʻida esa 1,6% alkaloid Toshbaqatol. (xaploperin, ixoxaploperin, skimmanin, 
xaplofin, xaplofilidin va perforin) bor.