S xolmuratov korxonada kadrlar

3.6. Xodimlar  xizmati - tashkilotning kadrlar siyosatini ishlab 
chiqish uchun tizimni muvofiqlashtirish va tashkil etish 
 
Kompaniyalarning  kadrlar  xizmati  kadrlar  siyosatini  ishlab 
chiqish  jarayonining  markaziy,  muvofiqlashtiruvchi  va  tashkiliy 
organidir.  Kadrlar  bo‘limi  samarali  faoliyati  har  qanday  kom-
paniya faoliyatidagi muvaffaqiyatga bog‘liq. 
Xodimlar xizmatlari quyidagi vazifalarni bajaradi: 
-  tashkiliy 
tuzilmadagi 
o‘zgarishlar  tahlili  va  uni 
prognozlash; 
-  mehnat  resurslarini  tanlash,  ishga  olish  va  tarqatish  uchun 
modellarni ishlab chiqish; 
-  kadrlar  haqida  ma’lumot  to‘plash,  qayta  ishlash  va 
baholash; 
- joriy ishni davriy baholash; 
-  tashkilot  tomonidan  bajariladigan  topshiriqlarning  o‘zga-
rishiga  ko‘ra,  menejer  va  mutaxassislarning  turli  guruhlari  uchun 
talablarning dinamikasini ishlab chiqish; 
- kadrlarni tayyorlash va rivojlantirish; 
- ishlarning bajarilishi va javobgarlik sifatini nazorat qilish; 
-  xodimlarni  reklama  qilish  rejalarini  ishlab  chiqish 
tashkilotning kadrlar ehtiyojlari; 
- rag‘batlantirishni nazorat qilish; 

---

95 
- 
mehnatdan 
foydalanish 
samaradorligini 
o‘lchash 
mezonlarini ishlab chiqish va uning talablari; 
-  ishchi  kuchi,  uni  ish  joyida  taqsimlash  tizimidan 
foydalanish jarayonini takomillashtirish; 
-  mahsulot  samaradorligiga  salbiy  ta’sir  ko‘rsatuvchi 
taxminiy texnik va ijtimoiy omillarni o‘rganish;  
-  xodimlarni  iqtisodiy  baholash  usullarini  ishlab  chiqish  va 
daromadlarni oshirish jarayoniga qo‘shgan hissasi; 
- xodimlar orasidagi munosabatlar va biznes aloqalarini tahlil 
qilish;  
- milliy va xalqaro mehnat bozoridagi faol ish. Yaponiyadagi 
kompaniyalarda  inson  resurslari  bo‘limi  markaziy  tuzilma  bo‘lib, 
ishga  olish,  o‘qitish,  targ‘ib  qilish,  intizomiy  choralar  va  ishdan 
bo‘shatishni boshqaradi.  
Xodimlar  boshqarmasi  ish  haqi  va  mehnat  sharoitlari, 
ijtimoiy  imtiyozlar  va  mehnat  munosabatlari  bilan  bog‘liq 
masalalarni  hal  qiladi,  xodimlarning  faoliyati,  ish  haqi  darajalari, 
mehnat  sharoitlari  va  hokazolar  haqida  ma’lumot  to‘plash  uchun 
mas’uldir.  Boshqa  bo‘limlar  bilan  doim  aloqada  bo‘lib,  yillik 
ehtiyojlarini  aniqlash  bilan  birga  xodimlar  bilan  ishlash  boshqar-
masi  yil  davomida  kompaniya  xodimlarining  prognozlarini 
amalga  oshiradi,  shuningdek  kutilayotgan  mehnat  xarajatlarini 
ham  prognoz  qiladi.  Nihoyat,  ular  budjet  talablarini  muhokama 
qiladilar.  Ulardan  eng  ko‘p  so‘raladiganlar  mehnat,  ta’lim  va 
ijtimoiy xarajatlarni jalb qilishdir. 
Amerikadagi  “ZM”  transmilliy  kompaniyasida  kadrlar  bilan 
ishlash bo‘yicha tajriba mintaqada shuhrat qozondi. Kompaniyada 
xodimlar  bilan  ishlash  asoslari  -  mehnat  bozorida  iqtisodiy, 
ijtimoiy-siyosiy 
va 
tarkibiy 
o‘zgarishlar  asosida  tahliliy 
materiallar  asosida  ishlab  chiqilmoqda,  korporativ  strategiyani 
boshqarish  “inson  resurslari”  uchun  xodimlarni  saralash  va 
tanlash,  tayyorlash  va  qayta  tayyorlash,  ularning  yordami,  ish 
faoliyatini baholash, rag‘batlantirishdan iborat.  
Fransiyada  inson  resurslari  xizmatining  konsepsiyasi  ishlab 
chiqarishning  texnik  omillari,  raqobatni  kuchaytirish,  iqtisodiy 
holat  va  shaxsiy  omil  ta’sirida  o‘zgardi  va  inson  resurslari 

---

96 
xizmatining  o‘rni  ishga  joylashish  siyosatini  ishlab  chiqishdan 
iborat  edi:  ishga  olish  (saralash,tanlash),  qayta  tayyorlash, 
malakasini  oshirish,  ish  faoliyatini  baholash,  xodimlarni  boshqa 
mutaxassisliklarni o‘zlashtirishga rag‘batlantirish.  
Yuqori  rivojlangan  mamlakatlardagi  kompaniyalarning 
muvaffaqiyati,  asosan,  barcha  bo‘linmalar  faoliyatini  muvofiq-
lashtirib,  inson  resurslarini  boshqarish  bilan  bog‘liq  ko‘plab 
masalalarni    hal  etish  uchun  kadrlar  bo‘linmalarining  samarali 
faoliyatiga bog‘liq. 
Shunday  qilib,  iqtisodiy  rivojlangan  mamlakatlarda  kadrlar 
siyosati  tizimi  kompaniya  va  muassasalar  muammolarini 
muvaffaqiyatli hal etib kelmoqda. 
Kadrlar  siyosatini  amalga  oshirish  doirasida  aholi    ish  bilan 
bandlik  jarayonining    yangi  shakllari,  ijtimoiy  mehnat  munosa-
batlari,  mehnat  etikasi,  korxonalarda  ijtimoiy  muammolarni  hal 
etishda yordam berish, mehnat sohasida muqarrar ravishda yuzaga 
keladigan keskinlik va iqtisodiyotdagi tarkibiy qayta o‘zgartirish-
larni  amalga  oshirishga  qaratilgan.  Xodimlar  bilan  ishlashning 
yangicha  yondashuvlari  tashkiliy  va  rejalashtirish  usullarini, 
alohida  ish  shakllarini  kengroq  qo‘llashdan  iborat.  Har  bir 
korporatsiyada  muvaffaqiyat  qozonishning  muhim  sharti    xodim-
lar bilan ishlashga ajratilgan mablag‘larni ko‘paytirishdan iborat. 
 
          Talabalar uchun o‘z-o‘zini nazorat qilish  savollari 
 
1. Korxonada kadrlar siyosati nima uchun zarur? 
2. Korxonada kadrlar zaxirasi qanday shakllanadi? 
3. Korxonada kadrlar siyosatining vazifalari nimalardan iborat? 
4. Xorij  korxonalaridagi  kadrlar  siyosatining  namunali  jihatlari 
haqida fikringiz qanday? 
5. Korxonada  kadrlar  miqdorini  rejalashtirish,  saralash  va 
tanlash hamda baholashning o‘ziga xosligi.  
6. Korxonaning  kadrlar  miqdorini  belgilashning  birlamchi 
bosqichini aytib bering. 
7. Korxonada  mehnat  unumdorligi  darajasiga  bevosita  ta’sir 
ko‘rsatuvchi ichki va tashqi omillarni aytib bering. 

---

97 
8. Kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik  korxonalarida  kadrlar 
siyosatining xususiyatlarini aytib bering. 
9. Kadrlar  siyosati  va  kadrlar  xizmatining  xodimlar  miqdori 
bilan bog‘liq jihatlari nimalardan iborat? 
10.   Korxonada  kasb  malakasini  oshirish,  yangi  kasbga 
o‘rgatish  va  xodimlarning  professional  mahoratini  oshirishda 
ta’lim sohasining o‘rnini aytib bering. 

---

98