S xolmuratov korxonada kadrlar

Zaxiraga kiritishning ikki turi mavjud 
 
1. Faoliyat turi bo‘yicha: 
- 
rivojlantirish 
zaxirasi. 
Ularga 
korxonaning 
yangi 
yo‘nalishlari (ishlab chiqarish yo‘nalishlari o‘zgartirilganda, yangi 

---

110 
texnologiyalar  joriy  etilganda,  yangi  maxsulotlar  tayyorlash 
yo‘lga qo‘yilganda) doirasida faoliyat yuritishga tayyorlanayotgan 
rahbar  va  mutaxassislar  kiritiladi.  Mazkur  xodimlar  rahbarlik 
lavozimida  o‘sishni,  yoki  xizmat  vazifasida  o‘sishni  tanlab 
olishlari mumkin; 
- funksiyali zaxira. Bu guruhga kelajakda korxona faoliyatini 
qo‘llab-quvvatlashlari umid qilinadigan rahbarlar va mutaxassislar 
kiritiladi.  Ushbu  xodimlar  xizmat  pillapoyalaridan  yuqoriga 
ko‘tarilishga yo‘naltirilgan bo‘ladilar. 
2. Lavozimga tayinlash muddati bo‘yicha: 
“A”  guruhi  –  asosiy  zaxira,  ya’ni  ayni  vaqtda  yuqori 
lavozimga ko‘tarilishi mumkin bo‘lgan nomzodlar; 
“B”  guruhi  –  istiqbolli  zaxira.  Bu  guruhga  yaqin  1-3  yil 
ichida  rahbarlik  lavozimiga  ko‘tarish  mo‘ljallangan  nomzodlar 
kiritiladi.  
Istiqbolli  zaxira  tarkibi  35  yoshgacha  bo‘lgan,  korxona  bo‘lin-
malarida  mehnat  faoliyati  bilan  o‘zini  ko‘rsatgan,  tashkilotchilik 
qobiliyatiga ega yosh xodimlar hisobiga shakllantiriladi. Ular reyting 
usulida baholashdan foydalanilgan holda o‘qitiladi.  
Asosiy  zaxira  tarkibi  tegishli  tayyorgarlikka  va  rahbarlik  lavo-
zimlarida ishlash tajribasiga ega xodimlar hisobiga shakllantiriladi. 
Shu  bilan  birga  potensial  va  tezkor  zaxira  ham  bo‘ladi. 
Potensial  zaxiraga  korxonada  mavjud  barcha  lavozimlarga  nom-
zodlar  kiradi.  Bu  tarkibdan  yaqin  vaqt  ichida  bo‘sh  qolishi 
kutilayotgan rahbarlik lavozimlariga tezkor zaxira shakllantiriladi.  
Zaxirani shakllantirish tamoyillari quyidagilardan iboratdir: 
Zaxira  muhimligi  tamoyili  lavozimlarni  egallashga  aniq 
ehtiyojni hisobga olishni anglatadi. Bu tamoyilga muvofiq zaxira 
tarkibi  shunday  shakllantirilishi  kerakki,  unga  kiritilgan  xodimlar 
amalda lavozimda ko‘tarish imkoniyatiga ega bo‘lishlari kerak. 
 
Nomzodning  lavozim  va  zaxira  turiga  muvofiqligi  tamoyili 
nomzodning  muayyan  lavozimda  faoliyat  ko‘rsatishi  uchun  zarur 
sifatlari  va  malakalarini,  bu  lavozimga  qo‘yilgan  talablarni 
hisobga olish demakdir. 
 
Nomzodning  istiqbolligi  tamoyili.  Bu  tamoyilga  muvofiq 
quyidagilar hisobga olinishi kerak: 

---

111 
-  kasbiy o‘sishga yo‘naltirish; 
-  ma’lumot darajasiga bo‘lgan talab; 
-  yoshga bo‘lgan talab; 
-  lavozimdagi ish staji hamda umuman karerasi dinamikasi; 
-  salomatligining ahvoli. 
Har bir korxona va tashkilot (u katta yoki kichkinaligidan qat’iy 
nazar)da kadrlar zaxirasi bo‘lishi lozim. Odatda yirik kompaniya va 
firmalarda  zaxira  tarkibi  o‘z  xodimlari  hisobiga  shakllantirilishini 
nazarda  tutgan  holda  asosiy  e’tibor  bo‘linma  rahbarlarini  vertikal 
bo‘yicha    rotatsiya  qilishga,  korxona  xizmatlari  rahbar  va 
mutaxassislarni esa gorizontal siljitishga berilishi muvofiqdir.  
Zaxira  tarkibi  va  miqdori  korxonadagi  lavozimlar  darajasi, 
personal  qo‘nimsizligi,  rivojlantirish  rejalariga  qarab  ilgaridan 
belgilab  qo‘yiladi.  Shunga  muvofiq  turli  lavozimlar  uchun  zaxira 
koeffitsiyenti  belgilanadi.  Bu  koeffitsiyent  1  dan  3  gacha  bo‘lishi 
mumkin.  Ya’ni  bu  bir  lavozim  uchun  bittadan  uchtagacha  nomzod 
zaxiraga kiritilishi mumkinligini anglatadi.  
Zaxirani  tayyorlash  muddati  tugagach  hamda  kasbiy 
tayyorgarlik  bo‘yicha  shaxsiy  reja  bajarilgandan  so‘ng  zaxira 
tayyorgarligi baholanadi (8-jadval). 
Zaxiraning shaxsiy tarkibi muntazam ravishda (odatda har 6 
oyda)  personalni boshqarish xizmati tomonidan ko‘rib chiqilishi, 
zarurat  bo‘lsa  bu  tarkibga  xodimlarning  shaxsiy  muvaffaqi–
yatlari  (attestatsiya  natijalariga  ko‘ra),  rahbarlik  lavozimiga 
ehtiyojlar  hamda  kadrlarni  joy-joyiga  qo‘yishdagi  o‘zgarishlar 
hisobga olingan holda aniqlik kiritilishi darkor. 
Nomzodning  kadrlar  zaxirasiga  kiritilishi  unga  rahbarlik 
lavozimi  berilishi  kafolati  hisoblanmaydi.  Biroq  bo‘sh  rahbarlik 
lavozimiga  nomzodlar  birinchi  navbatda  zaxira  tarkibidan 
tayinlanishi  qoidaga  aylanishi  kerak.  Zaxiradagi  nomzodni  bo‘sh 
lavozimga tayinlashdan voz kechilishi asoslab berilishi darkor.  
Kadrlar  zaxirasi  bilan  ish  olib  borishni  tashkil  etish 
quyidagilarni ko‘zda tutadi. 
1.  Xodimlarni rivojlantirishni rejalashtirish.  Bu boshqaruv 
lavozimi  (kasb)  da  kelajakda  o‘sishga  tayyorgarlik  bosqichi 
hisoblanadi.  Kadrlar  zaxirasiga  kiritilganligi  tasdiqlangan 

---

112 
nomzod,  zarurat  bo‘lsa  personalni  boshqarish  mutaxassislarini 
jalb  etgan  holda  hamda  zaxiraga  kiritilgandagi  tavsiyalarni 
hisobga  olib,  uch  yil  muddatga  mo‘ljallangan  shaxsiy  rivojlanish 
rejasini ishlab chiqadi.
8