Safoyev Hasan Aminovich Buxoro muhandislik-texnologiya instituti Jismoniy madaniyat kafedrasi dotsenti

Oddiy harakatli o’yinlarni o’zgartiribturishmaqsadgamuvofiqdir. Biroqvariantlarfaqato’yinni rang-baranglashtirishbolalarningunganisbatanqiziqishinisaqlabturishuchunginaemas, balkipedagogikvazifalarharakatlarinitakomillashtirish, birmunchamurakkabo’yinharakatlari, qoidalarinibajarishgao’yinvaziyatisharoitiningo’zgarishiuchunkerakbo’ladiganjismoniysifatlarinitarbiyalashuchun ham zarurdir. Ularbolalardanmuayyanaqliyvajismoniykuchnivashubilanbirgao’yinganisbatanortibboruvchiqiziqishnitalabqiladi. Masalan: «Qopqon» o’yininingbirnechavariantimavjud: To’pbilano’ynaladigan «Qopqon» o’yini, «Oyoqnierdanuzibo’ynaladigan «Qopqono’yini»
Tarbiyachining o’yin jarayoniga rahbarlik qilishi metodikasini egallagan bo’lishi o’yinlarni muvaffaqiyatli o’tkazishning asosiy sharti hisoblanadi Harakatli o’yinlarni tanlash va rejalashtirish dasturga muvofiq amalga oshiriladi. Bunga har bir yosh gruhning ish sharoiti hisobga olinadi, chunonchi bolalarni jismoniy va aqliy rivojlanishining umumiy darajasi harakat ko’nikmalarining rivojlanishi, har bir bola sog’lig’ining ahvoli, o’ziga xos xususiyatlar, yil fasli, kun tartibi, uyini o’tkazish o’rni, shuningdek bolalar qiziqishlarini o’ziga xos xususiyatlari. Harakatli o’yinlar dastur talablariga muvofiq asta-sekin murakkablashtirib boriladi, bolalar ongini o’sishi, ular to’plagan harakat tajribasini, maktabga tayyorlash zaruriyatini hisobga olgan holda o’zgartirib turiladi. Kichik guruhda mazmuni va qoidasiga ko’ra sodda bo’lgan mazmunli va mazmunsiz harakatli o’yinlar tashkil etiladi. Bu o’yinlarda barcha bolalar bir xil rol yoki harakat topshirig’ini tarbiyachining bevosita ishtirokida (barcha bolalar qushchalar, tarbiyachi ona qush bo’ladi…) bajaradilar. 3 yoshli bolalar asta-sekin yakka holda rollarni bajarishga o’rgatib boriladi (barcha bolalar qushlar, bitta yoki ikkita bola avtomobil bo’ladi). O’rta guruhda eng oddiy musobaqa usulidagi o’yinlarni yakka tarzda ham, jamoa tarzda ham o’tkazish mumkin.
Katta guruhda bolalar uchun harakatli o’yinlar o’z mazmuni, qoidalari,rollarning miqdori, topshirishni jamoa musobaqasiga joriy etishga ko’ramurakkablashtiriladi.
Maktabga tayyorlov guruhi bolalari birmuncha murakkab harakatli o’yinlar, shuningdek jamoa musobaqalaridan iborat jamoa o’yinlarni, o’yin estafetasi, sport o’yinlarini o’ynaydilar. Bularning hammasi chaqqonlik, tezkorlik, chidamlilikni rivojlanishi, harakat ko’nikmalrining takomillashuviga, axloqiy-irodaviy sifatlarni tarbiyalashga yordam beradi.
Bolalarniyangio’yinbilantanishtirish. Uningmazmunivaqoidalarinitushuntirishitarbiyachidanpuxtatayyorgarliginitalabetadi. Ayrimo’yinlarningmazmunioldindanbo’ladigansuhbatlarasosidabolalarnibilimlarinioydinlashtirishmumkin.Ularningtasavvurlarianiqlashadi, o’yinobrazlarganisbatanmunosabattarkibtopadi, asosiyxayolo’sadi.O’yinlarnitushuntirishularningturlarigako’rahar-xilo’tishimumkin, biroqbutadbirdoimoemotsionaljihatdanqizig’arli, bolalarniquvnoqo’yinfaoliyatigatayyorlaydigan, o’yinnitezroqboshlashistaginatug’diradiganvao’yintopshiriqlariniishtiyoqbilanbajarishgaundaydiganbo’lishikerak. Mazmunsizo’yinnitushuntirishqisqa, aniqvaifodaliohangdabo’lishilozim. Tarbiyachio’yinharakatizchilliginitushuntiradi, bolalarvao’yinatributlariningjoylashisho’rni (kichikvao’rtaguruhdabuyumlarnimo’ljallab, kattaguruhlardaesamo’ljalgaolmayko’rsatadi) fazoiborasidanfoydalanganholdako’rsatadivaqoidalarnianiqlashtiradi. Shundanso’ngtarbiyachibolalargabirnechasavollarberadi.O’yinniqoidasibolalargatushunarlibo’lsaginao’yinquvnoqlikvauyushqoqlikbilanbilano’tadi. Musobaqaelementlarimavjudo’yinlarnio’tkazishdatarbiyachio’yinnitushuntirayotibqoidalarni, o’yinusullarini, musobaqashartlarinianiqlashtiradi, bolalarnitopshiriqlarniyaxshibajarishgaharakatqilishlarvayaxshiuddalashgaishonchbildirganholdarag’batlantiradi. Tarbiyachibolalarningjismoniykomolotivayakkao’zigaxosxususiyatlarinihisobgaolganholdamusobaqalashayotgankuchlaritengguruhlarkomandalarnibirlashtiradi; o’zigaishonchsiz, tortinchoqbolalarnifaollashtirishmaqsadidaularnijasur, faolbolalarbilanqo’shibqo’yadi. Ba’zano’yinga sport ko’rinishiniberishuchunkomandasardorlari, hakamvauningyordamchilarinisaylashmumkin.
Maktabgachata’limmuassaslariuchunyaratilganta’lim-tarbiyadasturi, Maktabgachata’limgaqo’yiladiganDavlattalbalarigamuvofiqbarchaguruhdabolalaryurish, yugurish, muvozanatsaqlash, sakrash, uloqtirish, tirmashibchiqishgao’rganib, unitakomillashtiribboradilar, sport o’yinlari: bastketbol, futbol, sport elementlarivahokazolarniegallaydilar.