Sahibkarliq fəaliyyətinin məqsədləri, funksiyalari və onlarin reallaşdirilmasi mühitinin makro və mikroiqtisadi səviyyələri

Iqtisadi vəziyyətin təhlili. Bura aiddir: ölkənin pul və valyuta sistemi; əhalinin gəlirləri səviyyəsi və tədiyyə qabiliyyətli tələbi; iqtisadiyyata kapital qoyuluşlarmm ümumi həcmi və quruluşu; ümumi daxili məhsulun səviyyəsi; qiymətlərin ümumi dinamikasi, topdan satiş və pərakəndə satiş, idxal və ixrac qiymətlərinin vəziyyəti və s.

2.Ölkə üzrə sahibkarlığın hüquqi cəhətdən tənzimlənməsi vəziyyətinin təhlili. Bura aiddir: hökumətin mülkiyyət, antiinhisar fəaliyyəti sahəsindəki siyasəti; milli sahibkarlarm işgüzar fəaliyyətinə maliyyə, hüquqi, təşkilati kömək və s.
3.Cəmiyyətin elmi-texniki və texnoloji inkişaf səviyyəsinin təhlili. Bura aiddir: elmi tədqiqatlara yönəldilən vəsaitin həcmi və quruluşu; məhsulun yeniləşdirilməsinin sürəti; bazara daxil olan keyfiyyətcə yeni məhsulun həcmi, çeşidi və xüsusi çəkisi və s.

4. 
   Siyasi vəziyyətin təhlili, yəni ölkənin dövlət quruluşu; iqtidar və müxalifətin qarşiliqli münasibətləri; siyasi hakimiyyətin möhkəmlənməsi və ya zəifləməsi perspektivləri və s.
   

5.Təbii mühitin və ehtiyatlarm təhlili, yəni ölkənin xammal resurslari ilə təmin olunmasi və onlarm quruluşu, təbii ehtiyatlardan iqtisadi fəaliyyətdə istifadənin mümkünlüyü və səviyyəsi.
6.Istehsal və bazar infrastrukturunun təhlili. Bura aiddir: sahibkarliq fəaliyyəti üçün zəruri olan yollarm, körpülərin, hava və dəniz limanlarmm mövcudluğu və onlarm vəziyyəti; birjalarm, banklarm, müxtəlif xidmətlərin həyata keçirilməsi üzrə firmalarm, kompaniyalarm və s. inkişaf səviyyəsi və s.
Xarici mühitin digər tərkib hissəsi olan mikromühit - rəqabət mühiti də sahibkar tərəfindən yerinə yetirilən funksiyalarm son nəticəsini müəyyən edən mühüm amillərdən biri kimi çixiş edir. Öz növbəsində rəqabət mühitinin təhlili özünə sahə daxili rəqiblərin, yeni potensial rəqiblərin, mal göndərənlərin, əvəzedici mallari istehsal edən firmalarm və s. iqtisadi vəziyyətinin, habelə rəqabət imkanlarimn hərtərəfli öyrənilməsini və bu əsasda qərarlarm qəbul olunmasmi daxil edir.
Iqtisadiyyatda sağlam rəqabət mühitinin hökm sürdüyü şəraitdə sahibkarlar təkmil rəqabətin yalniz mədəni metodlarmdan - qiymətlə bağli olan və qiymətlə bağli olmayan metodlarmdan istifadə edərək işgüzar fəaliyyəti həyata keçirirlər.
Rəqabətin qiymətlə bağli olan metodlarmdan istifadə edən sahibkar əsasən məhsulun çeşidini və keyfiyyətini dəyişmədən istehsal və satiş xərclərinin azaldilmasi və bu yolla onun qiymətinin aşaği salmmasi hesabma bazarda öz rəqibləri üzərində qələbə çalmağa çalişir. Sahibkarlar tərəfindən rəqabətin həmin formasmdan bu gün də geniş istifadə olunmasma baxmayaraq o, tarixən azad rəqabət dövrü üçün daha səciyyəvi olmuşdur. Müasir dövrdə sahibkarlarm istehlakçi, bazar uğrunda bir-biriləri arasmda apardiqlari rəqabət mübarizəsində daha çox qiymətlə bağli olmayan metodlardan istifadə edilir. Bu halda sahibkarm mənafeyi məhsulun xüsusiyyətlərinin keyfiyyətcə dəyişdirilməsi, mövcud tələbati ödəmək üçün yeni məhsullarm buraxilmasi, indiyə qədər mövcud olmayan tələbati əmələ gətirmək məqsədi ilə yeni məhsullarin istehsali, məhsulun reallaşdirilmasi ilə bağli xidmətlərin daha da təkmilləşdirilməsi və s. hesabina əldə edilir.
Bir sira hallarda sahibkarlar öz məqsədlərinə çatmaq üçün haqsiz rəqabət metodlarmdan da istifadə edirlər. Azərbaycan Respublikasmm müvafiq qanunvericiliyinə görə sahibkarliq fəaliyyətinin işgüzarliq etikasma zidd olan, rəqiblərinin və istehlakçilarm qanuni mənafelərinə ziyan vuran belə metodlara aşağidakilar daxildir: rəqiblərin admdan, əmtəə və xidmət nişanrndan, firma admdan, mallarm markalanmasmdan qanunsuz istifadə etmək; sahibinin icazəsi olmadan onun elmi-texniki, istehsal və ya ticarət informasiyasmi yaymaq və ya istifadə etmək; rəqibin məmulatini, həmçinin məhsulun formasim, qablaşdirilmasmi və xarici tərtibatini özbaşina təqlid etmək; digər sahibkarm nüfuzuna və mənafeyinə ziyan gətirə bilən düzgün olmayan və ya təhrif olunmuş məlumat yaymaq və s. Bununla belə, haqsiz rəqabət metodlarmdan istifadə etmək hal-hazirda Qərb ölkələri üçün səciyyəvi olan «mədəni sahibkarliq» üçün fərqləndirici xüsusiyyət deyildir. iş burasmdadir ki, hər hansi bir sahibkar tərəfindən rəqabətin həmin formasmdan istifadə edilməsi ictimaiyyətə məlum olarsa, bu onun özü üçün son dərəcə ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.