ŞAHİN ƏHMƏdov

zləşir. 
3 kamerasında 
çökuntü damlaları qız-dırılır, sonra tüstlü qaz axnı tərəfindən 
tutularaq yandırılılır və kameranın yuxarı zonasına qalxır. 
Burada tustulü qazların tem-peraturası çöküntüdə olan nəmlik 
hesabına 750-800°S qədər aşağı tutur. Tüstülü qazlarda olan 
mineral hissəcikli çöküntü, külü və su buxarı istilik mübadiləsi 
kamerasına daxil olur. Eyni vaxtda 4 çənindən 5 istilik 
miibadiləsi kamerasının borusuna89% qədər qurudulur, oradan 
isə 10 çəninə daxil olur. Burada çöküntu 11 kəsici şnek 
vasitəsilə doğranıb xırdalanır və
12 na-sos-dozatora verilir. 
Tüstülü qazlar istilik mübadiləsi kamerasın-da 300-
350°S qədər soyudulur və 6 süzgəcinə verilir, buradan isə 8 
ventilyatoru vasitəsilə sorulub 7 borusu vasitasilə ətraf mühitə 
tullanır. Süzgəcdə çökən bərk hissəciklər 9 yığıcıya da xil olur 
və buradan vaxtaşırın xaric edilir. 

---

207 
Şəkil. 9.1.
Çirkab suları çökuntülərinin termiki qurudulması 
və yandırılması üçün qurğunun sxemi. 
Bu cür qurğular istismar üçün çox sadədirlər və ətraf 
muhiti çirkləndirmirlər. Bu cür qurğular 60% qədər nəmikli və 
həcmin-də 10% qədər mexaniki qarışıqlar olan uzvi 
tullantıların (yağ-məhsulları, həlledicilər, boyaqlar, lak və
b.) 
susuzlaşdırılmasına imkan verir. 
Çöküntülərin ləğv olunması üçün tətbiq edilən 
müvəqqəti 
tədbirlər 
aşağıdakılardır: 
maye 
çöküntüləri 
müəyyən уеrə yığ-maq və yerin boşluqlarına doldurmaq. 
Maşınqayırma müəssisələrində çirkab sularının çöküntüləri-
nin ləğv olunması üçün əsəs üsullardan biri metalların 
reqenera-siyasıdır (bərpa olunması). Bu xüsusilə qalvanik,
yayma, ştamplama, termiki emal sexlərində daha geniş 
şəkildə həyata keçirilir. 
Metalların reqenerasiyasının asas üsulları boşluqda 
havasız mühitdə kristallaşdırma və neytrallaşdırmadır. 
Çirkab 
suların 
emalı 
və 
istismar 
sistemləri 
layihələndirildik-də nəinki, çirkab suların çöküntülərindən 
istifadə olunması, ey-ni zamanda onda olan digər məhsulların 
da yenidən istiafadə olunması nəzərdə tutulmalıdır. Məsələn 
çirkab 
suların 
durulaş-dırılarda, 
hidrosiklonlarda 
yağ 
maddələrindən təmizlədikdə boyük miqdarda yağ qarışıqları 
toplanır və bunları ikinci dəfə durulaşdiricılarda yenidən emal 
etməklə təmiz yağ alınır və tex-noloji proseslərdə istifadə 
olunur. 
Almaniya federativ respublikasında "Servo-ionoliz" 
tipli sənaye qurğusu 
i
ş
lяnib
hazırlanmışdır. Bu qurğuda 
qalvanik sex-lərinin çirkab sulanın emal etməklə yanaşı 
ondakı ağır metlalla-rı da regenasiya etməyə imkan verir. Bu 
qurğu vasitəsilə aşındı-rıcı məhsullarından mis və sink; sianid 
tərkibli məhsullarından gümüş, mis, sink, kadmium metalları 

---

208 
regenerasiya edilir. Bu qurğuda eyni zamanda sianidlər 
susuzlaşdırılır. 
"Servo-katioliz" tipli qurğuda az qatılıqlı qalvanik 
məhlulla-rından, yaxud çirkab sularından nikel, mis, sink, 
kadmium kimi elementləri çökdürməyə və eyni zamanda 
onlardan turşuları ayırmağa imkan verir. 
"Servo" tipli termiki qurğu qalvanik sexlərində yuyucu 
vannaların 
çirkab 
sularından 
qiymətli 
metalları 
qatılaşdırmağa 
və 
sonradan 
buxarlanma 
yolu 
ilə 
susuzlaşdirmağa imkan verir.