ŞAHİN ƏHMƏdov

Şək.9.2.
Çöküntülərin yandırılması üçün sobadan (1) çıxan 900-
1000
0
C-də olan qazlar 3 kamerasına daxil olur. Buradan çıxan 
qazların qarşısına nasos-dozator (12), kompressor (13) və 
bölüşdürücü (2) vasitəsilə çöküntülər vurulur. Kameranın 
yuxarı hissəsində temperatura suyun buxarlanması hesabına 
750-800
0
C-dək 
düşür. 
Eyni 
zamanda 
bakdan 
(4), 
istidəyişdiricisi (5) kanalında sıxılmış çöküntü (nəmliyi 93-
95% olan) vurulur ki, bu da 84-89%-ə qədər qurudulub. Nasos-
dozatorda (12) çöküntü vermək üçün (11) ilə təchiz olunmuş 
bak (10) daxil olur. Çıxan qazlar istidəyişdiricidə 300-350
0
C 

---

213 
qədər soyudulub, filtrə (6) oradan boru (7) ilə ventilyator (8) ilə 
sorulub atmosferə keçir. Bərk hissəciklər filtirdə tutulub qəbul 
edici (9) daxil olur və oradan periodik çıxarılır. Bu cür qurğular 
ətraf mühiti körlamır və əsasən istismar olunur. Bunlar nəmliyi 
60% mexaniki qarışığı 10% qədər olan üzvü tullantıları 
zərərsizləşdirməyə imkan verir. 
Sənaye tullantılarını emal və ləğv etmək üçün poliqon 
qurğularından istifadə etmək məqsədə uyğundur. 
9.6. Bərk tullantıların istifadə edilməsi 
Bərk tullantıların istifadə edilməsi çox vaxt onların ayrı-
ayrı komponentlərə ayrılması ilə nəticələnir. Buna görə də bərk 
tullantılardan yenidən istifadə etmək üçün aşağıdakı müxtəlif 
üsullardan istifadə olunur. 
Emal 
edilən 
materialların 
ölçülərini 
kiçildilməsi 
(doğranılması, xırdalanması) onların kimyəvi, diffuziya və 
biokimyəvi fəallığını artırır. Bununla əlaqədar olaraq digər 
emal proseslərini yerinə yetirməklə yanaşı bərk tullantıların 
yenidən emalında doğrama prosesində istifadə edilir. 
Doğrama üsulu iri ölçülü materialların 5 mm ölçüyə 
xırdalanması üçün tətbiq edilir. Bu məqsədlə şpekli, konusvari, 
rotorlu, vallı doğrayıcılardan istifadə edilir. 
Xıradalama üsulundaniri tullantıları dənəvari və xırda-
dispersli fraksiya şəkilində ölçüləri 5 mm-dən kiçik etmək üçün 
istifadə edilir. Xırdalama prosesindən bərk tullantıların yenidən 
emal olunması zamanı, faydalı qazıntıları, tikinti materiallarını, 
qara və əlvan metallarını, plastmas tullantılarını və s. 
xırdalamaq üçün istifadə edilir. 
İriləşmə. Yuxarıda istifadə olunan xırdalama üsulları ilə 
yanaşı İME (ikinci materiallar ehtiyyatları) tullantılarının xırda 
zərrəciklərinin irilənmə zərurətini həll etmək üçün iriləşmə 
prosesindən istifadə edirlər. Bu üsuldan tikinti materiallarının 
yenidən emala, faydalı qazıntıların çox xırda, hissəciklərinin 
emalı və s. hallarda istifadə edilir. 

---

214