Salixodjaeva Umida Abduakbar qizi Toshkent davlat iqtisodiyot universitet

Keywords: standard of living, statistical evaluation, population income, 
primary income, population expenditure, Human Capital Index, Human Capital. 
O‟zbekistonning ijtimoiy yo‟naltirilgan bozor iqtisodiyotiga ơtishining asosiy 
maqsadlaridan biri aholi turmush darajasini va sifatini oshirish hamda ijtimoiy 
soha yơnalishlarini barqaror rivojlanishini ta'minlash hisoblanadi. 
Dunyo mamlakatlarining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi tajribasidan ma'lumki, 
mamlakatning iqtisodiyoti uni rivojlantirishning ob'ektiv qonuniyatlari, mavjud 
iqtisodiy imkoniyatlar, ushbu davlatda yashayotgan xalqning ơziga xos turmush 
tarzi, taffakkuri, milliy qadriyat va an'analari, iqtisodiy extiyojlaridan kelib 
chiqgan xolda puxta ishlab chiqilgan iqtisodiy siyosat orqali amalga oshiriladi. 
Mustaqillikning 
dastlabki 
kunlaridan 
mamlakatimizning 
ijtiomiy-iqtisodiy 
tarraqiyotini belgilab olishda xar tomonlama tơg‟ri yo‟l tutilgani, xalqimizning 
xayotiy manfaatlarini chuqur va xaqqoniy aks ettirgani bajarilayotgan ishlarining 
natijasidir. 
Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev ta‟kidlaganlaridek, yurtimizda yashayotgan 
har qaysi inson millati, tili va dinidan qat'iy nazar, erkin, tinch va badavlat umr 
kechirishi, bugungi hayotdan rozi bơlib yashashi – bizning bosh maqsadimizdir. 
Mamlakatimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligi birinchi navbatda ijtimoiy 
sohadagi islohotlarimiz samarasi bilan chambarchas bog‟liq. Yoshlarimizga 
munosib ta'lim berish, ularning ilm-fanga bơlgan intilishlarini rơyobga 
chiqarishimiz kerak. Shu maqsadda, maktabgacha ta'lim tizimini rivojlantirishimiz, 
ơrta va oliy ơquv yurtlarining moddiy-texnik bazasini, ilmiy va ơquv jarayonlari 
sifatini tubdan yaxshilashimiz kerak. Xalqimiz salomatligini mustahkamlash, 
soğlom turmush tarzini qaror toptirish, biz uchun hayotiy muhim masaladir. 
Nogironligi bơlgan shaxslar, boquvchisini yơqotganlar, yolğiz keksalar, umuman, 

---

kơmakka muhtoj qatlamlarni qơllab-quvvatlash, albatta, ustuvor vazifamiz bơlib 
qoladi.[1] 
Ushbu kơzda tutilgan vazifalarni amalga oshirish uchun aholining ish xaqi va 
daromadlarini izchil va oldindan oshirib borish xamda iste'mol bozorida narxlar 
indeksining nomutanosib ơsishini oldini olishga doir chora-tadbirlarni qơllashimiz 
zarur.
Aholining daromadlari aholi uchun shaxsiy ehtiyojlarini qondirishda, muhim 
manba bơlib xizmat qiladi. Shu sababli statistikaning turmush tarzini tavsiflovchi 
kơrsatkichlar kompleksida aholi daromadlari kơrsatkichlari aloxida ơringa ga. 
Aholi daromadlariga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: 
- mexnati uchun olgan ish xaqi va boshka tơlovlar; 
- individual mexnat xamda tadbirkorlik faoli tidan daromad; 
- nafaqa, stipendiya va boshqa sotsial transfertlar, mulk daromadlari, renta, 
divident, ijara daromadlari; 
- tuqlar, vorislik,suğurta,qishloq xơjalik maxsulotlari sotishdan tushumlar va 
boshqalar. 
Aholi turmush darajasi sifatiga ta'sir kơrsatuvchi eng asosiy omillardan biri 
aholining umumiy va jon boshiga tơğri keladigan daromadlari hisoblanadi. 
Aholining umumiy daromadlariga pul daromadlari va natura kơrinishidagi 
daromadlar kiradi. Xalqaro statistika amaliyotiga muvofiq, umumiy daromad 
“birlamchi daromad” va “transfertlardan olingan daromadlardan” tashkil topadi.
Birlamchi daromad sa, ishlab chiqarishdan olingan daromadlar va mol-
mulkdan olingan daromadlarga bơlinadi. Transfertlardan olingan daromadlar ơz 
ichiga ijtimoiy transfertlar (pensiya , stipendiya va x.k.) va boshqa joriy 
transfertlarni qamrab oladi[2].
Ơzbekiston Respublikasida 2013 yildan 2018 yilgacha bơlgan aholi umumiy 
daromadlari tarkibini ơrganib chiqamiz(1-jadval)[3]. 
 
 
 
 

---

1-jadval