Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
muvofiq ravishda boshqarish masalalari ham muhokama qilinadi. Shu jumladan, GPS yoki Glonassdan foydalanish imkoniyatlari, qishloq xo’jalik jarayonlarini raqamli usulda monitoring qilish va baholash, qishloq xo’jalik mahsulotlaridagi kasalliklar va zararkunandalarga qarshi kurashni tashkil qilish masalalari ham imkoniyat darajasida ko’rib chiqilgan. Uchuvchisiz apparatlar yordamida qishloq xo’jalik ekinlarini masofaviy usulda tashxis qilish imkoniyalatlari ham yangi trendlar sifatida ko’rib chiqilgan. Maqola so’ngida yuqorida aytilganlardan kelib chiqqan holda mamlakat qishloq xo’jaligi samaradorligini oshirish maqsadida agrosanoatni raqamli transformatsiya qilishdagi eng birinchi navbatdagi masalalar aniqlab chiqilgan. Shu jumladan, qishloq xo’jalik mahsulotlarini yetishtirish, saqlash, joylash, savdo tarmoqlariga yetkasib berish, o’simliklarning xolati haqidagi ma’lumotlarni yig’ish va ularni qayta ishlash, o’simliklar rivojlanishi uchun optimal sharoitlar yaratish uchun xizmat qiladigan dasturiy-texnik vositalar, texnologiyalar va universal modullar yaratish masalalari ham ko’rib chiqilgan. Endi aqlli qishloq xo’jaligi nima ekanligini tushuntirib o’tishimiz mumkin: Aqlli qishloq xo’jaligi qandaydir turlardagi kompleks intellectual tizim (masalan, sun’iy intellekt (AI), virtual voqe’lik (VR) yoki to’ldirilgan reallik (AR), IoT –buyumlar interneti, neyron tarmoqlar va boshqalar) bo’lib, u avtomatlashtirilgan rejimda biror bir xududning tuprog’i xolati, yer usti va osti xolati, suv resurslari, xovoning holati kabi ma’lumotlarni avtomatik ravishda yig’adi, tahlil qiladi, qayta ishladi, yangilaydi, modellashtiradi va bular asosida optimal yechimlar topib beradi (buni adaptiv-landshaft yechimlar deb ham ataladi). Bu optimal yechimlar sirasiga qishloq xo’jalik ekinlarini joylashtirishni, turli xildagi o’simliklar uchun kerakli bo’lgan maydonlarni ajratishni, almashlab ekishni tartibga solishni, ekinlarga ishlov berish agrotexnologiyalarini, yer maydonlarini va ularning xolatini avtomatik ravishda baholashni, kadastr baholov va monitoringni, qishloq xo’jalik ekinlarining xolatini nazorat qilishni va baholashni, yer resurslaridan foydalanish samaradorlinini aniqlashni, agrotexnologiyalarning atrof muhitga va ishchi-xizmatchilarga ta’sirini kiritish mumkin. Qishloq xo’jaligida raqamli
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
texnologiyalardan foydalanish jarayonini quyidagi soddalashtirilgan chizma vositasida tasvirlashimiz mumkin:
Yuqoridagilardankelibchiqqanholda, O’zbekistonRespublikasidavajahonmiqyosidaraqamliiqtisodiyotnirivojlantirishninguchasosiybosqichiniajratibko’rsatishimizmumkin: 1. Pilottexnologiyalarbosqichi – qishloqxo’jaliidageopozitsiyalanishtexnologiyalarinitadbiqetaboshlash, qishloqxo’jalikekinmaydonlarningmonitoringiniraqamlitexnologiyalarvositasid
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
akengmiqyosdayo’lgaqo’yish, qishloqxo’jaliktexnikasiningxolatiniavtomatlashtirilganusullardakuzatishniamalgaoshirish; 2. Agrotexnologiyabozoriningto’yinishi– hozirgidavrdajahonmiqyosidaraqamlitexnologiyalarningvabusohabo’yichatarmoqstandartlariningsoniko’payib, kritikhajmgayetibqoldi. Qishloqxo’jalikmashinavauskunalariningbarchayirikishlabchiqaruvchilario’zmashinavauskunalariningishlatilishinioptimallashtiradiganyechimlarvadasturlartaklifqilaboshladilar. Ekinlar va yerlarga aniq ishlov berish bo\yicha bir qanvha yechimlar mavjud. Mamlakatimizdagi qishloq xo’jaligi bo’yicha mutaxassislar ushbu barcha texnika va texnologoyalarni o’zlashtirib olishlari va bu yo’nalishdagi bir qancha muhim masalalarni hal qilishlari lozim, shu jumladan, geoma’lumotlarni hosildorlikni bashoratlash uchun ishlatish, qishloq ho’jaligi ishlarini optimallashtirish, suv va mineral o’g’itlar ta’minotini avtomatlashtirish, qishloq ho’galik mahsulotlarini uzoq muddat buzilmasdan saqlanishini yo’lga qo’yish, logistikani boshqarish, mahsulotlar yetkasib beradigan avtotransport parkining ishini boshqari va boshqa ko’pgina masalalar. Agrotexnologiyalarning yangi avlodi sifatida dunyo yuzini ko’rayotgan blokcheyn texnologiyalar va buyomlar internetini ham rivojlantirish qishloq xo’jaligini modernizatsiya qilishda katta ahamiyatga ega bo’lishi mumkin; 3. Kelajak agrotexnologiyalarning eng asosiy trendlarida biri – integratsiyadir. Chunki, qishloq xo’jaligini raqamlashtirish yo’nalishida yagona standartlar va original yechimlar taklif qiladigan, raqamli agrotexnologiyalar sohasidagi ilmiy yutuqlarni birlashtira oladigan, tanlov masalasini ijobiy hal qiladigan va mavjud risklarni kamaytira oladigan kompaniyalar bu sohada liderlar bo’lib qoladi. Innovatsiyalarni ishlab chiqarishga tadbiq qilish bo’yicha eng taniqli kompaniyalardan biri Accenture ningilmiy ishlari natijasida,jahon qishloq xo’jaligida raqamli texnologiyalarni rivojlantirish muammosining hal qilinishida integrallashgan bulutli servislardan foydalanish katta ahamiyatga