Samarqand davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti r. A. Qosimova, U. S. Do

2. O’yinchilarni jismoniy tayyorgarliklarini oshirish.

O’yinchilarning umumiy va maxsus tayyorgarligida kuch, tezkorlik, chidamlilik, chaqqonlik, epchillik, egiluvchanlik va sakrovchanlik asosiy o’rin tutadi. Aynan shu jismoniy fazilatlar o’yinchining harakat imkoniyatlari darajasini ifodalaydi.

Kuchni tarbiyalash kuch hozirgi davrdagi sport mashg’ulotlari amaliyotida shug’ullanuvchining eng muhim jismoniy fazilatlaridan biri hisoblanadi. Chunki kuch ma’lum darajada o’yinchining maydonda harakatlanish tezligini, yuqori sakrashning balandligini belgilaydi. Kuch o’z navbatida mutloq kuch, nisbiy kuch, «portlovchi» va «sportga oid» bo’lishi mumkin.

Mutloq kuch – mushakning o’z og’irligidan qat’iy nazar qisqargan vaqtda yuzaga keladigan kuchga aytiladi.

Nisbiy kuch – o’yinchi tanasini og’irligining bir kilogrammiga to’g’ri keladigan miqdor hisoblanadi.

«Portlovchi kuch»-mashqlar yoki o’yin harakati paytida mo’ljallangan eng kam vaqt ichida yuzaga keluvchi katta kuchlanishga erishish qobiliyatini bildiradi. Bu kuchdan qo’l to’pi o’yinchilari sakrashda, tez yorib o’tishda, katta masofaga to’pni kuch bilan uzatishda foydalanadilar.

Tezkorlikni tarbiyalash, tezkorlik deganda qo’l to’pi o’yinchisining ma’lum sharoitda, qisqa vaqt ichida, eng ko’p harakatlarni bajara olish qobiliyati tushuniladi. Tezkorlikni namoyon qilish quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:

- fikrlash jarayonining tezligi, oddiy va murakkab reaksiyalarning qanday bo’lmasin biron bir tashqi ta’siriga javoban tezligidadir.

- yakka harakatni bajarish tezligi, harakatlar tezligi (ayrim harakatlarni bajarish vaqti) harakatlarni muvofiqlashtiruvchi markaziy asab tizimining faoliyatiga munosib bo’lishi lozim.

Chaqqonlikni tarbiyalash, chaqqonlik, bu o’yinchining harakatlarni muvofiqlashgan va ular aniqligini bevosita kuchning va tezlikning yuqori darajasi ko’rsatilishi bilan bog’liq qobiliyatdir. Gandbolchi uchun nihoyatda muhim holatlardan biri bu tayanchsiz holatda bajariladigan muvofiqlashgan harakatlar, muvozanatni saqlay bilish va belgilangan masofani saqlashning a’lo darajada rivojlanishidir.

Chidamlilikni tarbiyalash, chidamlilik markaziy asab tizimining holati, vazifalarni bajarishga tayyorgarlik, jismoniy fazilatlar, harkatlanish malakalarining toliqishiga bardosh berishi hamda ruhiy turg’unlik bilan belgilanadi. Chidamlilikni oshirishga qaratilgan mashg’ulot yuklamalarining o’ziga xos xususiyatlari shundaki, o’yinchining organizmiga ta’sir qilayotgan mashqlar musobaqalar paytidagidek yoki undan ham ortiqroq bo’lib, bu mashqlardan uzluksiz ravishda foydalanish kerak.

Egiluvchanlikni tarbiyalash, egiluvchanlik, bu gandbolchilarning o’yinda uchrab turadigan harakatlarni katta amplitudada bajara olish qobiliyatidir. Bo’g’inlarning harakatchanligi mushaklar va paylarning cho’ziluvchanligiga bog’liq. Shuning uchun ham dastavval barcha bo’g’inlarning harakatchanligini oshirishga alohida e’tibo berish kerak. Egiluvchanlikka oid mashqlarni dastlab har kun ertalabki mashg’ulot va yakka mashg’ulotga kiritgan holda bajarish kerak. Cho’ziluvchanlikni oshiradigan mashqlar va dastlabki badantarbiya, uqalash, issiq vanna, iliq dush, bo’shashtiruvchi mashqlar mushak va paylarning tarangligini rivojlantirishga yordam beradi.